Representativeness and
Autonomy of Employers' Associations: some lessons from Greece, (with Vassilis Katsantonis),
Paper presented at the workshop The Presence, Role and Economic
Impact of Employers’ Associations in Europe in the context of the EmpRep Action, 18 February 2022
Ο Πληθωρισμός ως Ευκαιρία, (Κωνσταντίνος Γάτσιος και Δημήτρης Α. Ιωάννου), Το ΒΗΜΑ της Κυριακής, Ανάπτυξη, Γνώμη, σελ. 28, 13 Φεβρουαρίου 2022 και Οικονομικός Ταχυδρόμος, Απόψεις, Experts, 14 Φεβρουαρίου 2022.
Η ελληνική οικονομία δε μπορεί να αποφύγει τον πληθωρισμό. Τόσο η υψηλή διασύνδεσή της με την παγκόσμια οικονομία όσο και η μεγάλη εξάρτησή της από τις εισαγωγές καθιστούν ένα τέτοιο ενδεχόμενο ανέφικτο. Επιπλέον, πιθανότατα το πληθωριστικό φαινόμενο θα είναι μαζί μας για μακρύτερο χρονικό διάστημα και όχι παροδικά για λίγους μήνες (δες «Η απειλητική σύνοδος τριών ειδών πληθωρισμού», Οικον. Ταχυδρόμος, 10 & 11 Ιουνίου 2021).
Αυτά είναι, ασφαλώς, άσχημα νέα. Εν τούτοις, η ελληνική οικονομική πολιτική μπορεί να χρησιμοποιήσει τον πληθωρισμό ως ευκαιρία για να επιτύχει δύο στόχους: πρώτον, να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα και, συνεπώς, την απασχόληση και τον ρυθμό ανάπτυξής της και, δεύτερον, να μειώσει το ποσοστό του χρέους ως προς το ΑΕΠ. Συνδυάζοντας, μάλιστα, τα παραπάνω με την επιβαλλόμενη ανάγκη να ανακουφίσει, στο μέτρο του δυνατού, τους πολίτες, ιδιαιτέρως δε τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα, από μία δραστική μείωση του βιοτικού τους επιπέδου.
“Πειράματα” και εφαρμογές 4 ημερών έχουν υπάρξει και πολλαπλασιάζονται, ΤΑ ΝΕΑ του Σαββάτου, Οικονομία, News Analysis, σελ. 40-41, Σάββατο 29 Ιανουαρίου 2022.
Τo θέμα προσφέρεται για επαφή με την διαδρομή προς την πρόοδο και την οικονομική ευημερία. Αλλά και για καλλιέργεια αυταπατών, και απαλλαγή από αυτές. Για ποιά διάσταση μιλάμε; Της εργασίας που μετριέται σε ημέρες εργασίας, των ωρών εργασίας την εβδομάδα, των ωρών εργασίας στην διάρκεια του εργασιακού βίου, και των αμοιβών. «Πειράματα» και εφαρμογές 4 ημερών έχουν υπάρξει και πολλαπλασιάζονται. Ακόμη και 3 ημερών έχουν υπάρξει. Η NOKIA τις μέρες της δόξας της, προ δεκαπενταετίας, είχε συμφωνήσει (διοίκηση, εργαζόμενοι συνδικάτο) δυνατότητα εβδομάδας 3 ημερών με ημέρα εργασίας 12 ώρες. Το ήθελαν, το μπορούσαν, το επέτρεπε το ρυθμιστικό πλαίσιο της χώρας τους. Με 4ήμερα πειραματίζονται επιχειρήσεις ανά τον κόσμο. Το θέμα θα μας απασχολεί τα επόμενα χρόνια, κυρίως όσους είναι μέρος της 4ης βιομηχανικής επανάστασης.
Στη βάση των μεγάλων αποφάσεων
της οικονομικής πολιτικής για την αντιμετώπιση των δύο διαδοχικών κρίσεων της
παγκόσμιας οικονομίας, τη χρηματοπιστωτική του 2008-2009 και του Covid 19
σήμερα, προφανώς βρίσκονται κάποιες θεμελιακές αξιωματικές πεποιθήσεις. Κυριότερη,
ίσως, από αυτές είναι μία απόφανση του Milton Friedman,
που έλεγε πως "η νομισματική πολιτική είναι πιο δυνατή και αποτελεσματική
από τη δημοσιονομική
πολιτική”.
Υπό το φως, όμως, των όσων
ξέρουμε, πλέον, αυτό το αξίωμα θα πρέπει να διατυπωθεί, μάλλον, με έναν
διαφορετικό τρόπο. Θα πρέπει, δηλαδή, να ειπωθεί ότι "η νομισματική
πολιτική είναι πιο επικίνδυνη και μπορεί να επιφέρει πολύ μεγαλύτερες
καταστροφές από ό,τι η δημοσιονομική πολιτική” (βλ. Το
αδιέξοδο της "ποσοτικής χαλάρωσης”).
Αυτό τουλάχιστον δείχνει και η πρόσφατη αλλά και η παλαιότερη εμπειρία.
Οι ραγδαίες αλλαγές στον κόσμο της εργασίας γεννούν πλήθος ερωτημάτων και προκλήσεων. Στον ευρωπαϊκό διάλογο παίρνουν τη μορφή ερωτημάτων του είδους «οι νέες τάσεις στην απασχόληση θα ενισχύσουν ή θα διευρύνουν τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες; Ποιες πρωτοβουλίες πρέπει να αναληφθούν σε εθνικό επίπεδο;». Πλήθος πρωτοβουλίες πρέπει να αναληφθούν σε εθνικό επίπεδο για την απασχόληση. Έχουμε, ήδη, καταθέσει στον δημόσιο διάλογο 35 ειδικές μελέτες για το Μέλλον της Εργασίας στην Ελλάδα.
Βιώσιμη ανάπτυξη: Η περιφέρεια του Ευρώ, MoneyReview.gr, Απόψεις, Δευτέρα 22 Νοεμβρίου 2021
Ένα ερώτημα που τίθεται συνεχώς και επανέρχεται σε
όλες τις διευρύνσεις της Ε.Ε. και σε όλες τις κρίσεις είναι αν οι κεντρικές
ευρωπαϊκές επιλογές είναι βιώσιμες «στις χώρες της περιφέρειας». Π.χ. «είναι η
βιώσιμη ανάπτυξη μια επιλογή συμβατή με το πρόταγμα της ανταγωνιστικότητας, ιδιαίτερα στις χώρες
της περιφέρειας;».
Μια χώρα της
περιφέρειας, με την οικονομική και κοινωνική έννοια, μπορεί να αλλάξει τη θέση
της, με άλματα ανάπτυξης και ανταγωνιστικό παραγωγικό
μετασχηματισμό. Υπάρχουν και ευρωπαϊκά παραδείγματα.
Δεν είναι εύκολο να προβλέψει κανείς το μέλλον. Για αυτό η καλύτερη εναλλακτική είναι να φροντίσει να το διαμορφώσει. Αρχίζοντας από τη συζήτηση και την κατανόηση των πραγμάτων. Και το τι θέλουν και πιστεύουν όσοι μπορεί να είναι δημιουργοί ή/και υποζύγια αυτού του μέλλοντος.
Εξωστρέφεια: πηγή νέων, πολλών και καλών θέσεων εργασίας, ΤΑ ΝΕΑ, Γνώμη, σελ. 23, Τρίτη 12 Οκτωβρίου 2021.
Παρά τα θετικά βήματα στη ανάκαμψη της απασχόλησης κατά 1,9% το β’ τρίμηνο 2021 έναντι του 2020, και τη μείωση της ανεργίας (β’ τρίμηνο 2021:15,8% έναντι 2020:16,7%, 2019:16,9%), χρειάζονται να γίνουν άλματα, και αλλαγή πορείας, για την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης στην Ελλάδα.
Η διαδρομή για μια Ελλάδα παραγωγής και ευημερίας, Γνώμες, Ειδικό Αφιέρωμα Ελληνική Οικονομία, Το ΒΗΜΑ της Κυριακής, Ανάπτυξη, σελ. 34, Κυριακή 26 Σεπτεμβρίου 2021.
H Ελλάδα πριν εξέλθει οριστικά από την κρίση του 2010-2019, η οποία είχε εξωγενείς αφορμές και ενδογενείς αιτίες, βρέθηκε στην παγκόσμια κρίση της πανδημίας. Η εμπειρία της διαδρομής 2000-2019 είναι εξαιρετικά χρήσιμη για την πορεία προς την υπέρβαση και των δύο αυτών κρίσεων και των συνεπειών τους.
Μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι αν το 2021 έχουμε επιστρέψει σε επιδόσεις και δείκτες του 2019; Αν δούμε δύο βασικούς δείκτες της Ελλάδας του 2019, πριν την κρίση της πανδημίας, σε σύγκριση με δύο δεκαετίες πριν, του 2000, η εικόνα είναι αποκαλυπτική.
Τι να μάθουμε από τους Ισλανδούς «ψαράδες», Οικονομικός Ταχυδρόμος, Απόψεις - Experts, Τετάρτη 14 Ιουλίου 2021.
Το ισλανδικό πείραμα της
μείωσης του χρόνου εργασίας είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Και πρέπει να
αξιοποιηθεί. Αλλά για να αξιοποιηθεί, πρέπει να κατανοηθεί.
The divergent Greek labour market, in Spanou K. (editor), Crisis, Reform and the Way Forward in Greece: A Turbulent Decade, pp. 191-207, Routledge, Oxon and New York, 2021.
Ο ιός έφερε την πανδημία, η πανδημία έφερε την φυσική και
κοινωνική αποστασιοποίηση, η αποστασιοποίηση έφερε την
απομόνωση, η αποστασιοποίηση και η απομόνωση έφεραν την
εντατική τηλεργασία, και εκείνη διάβρωσε τα υφιστάμενα
στεγανά ανάμεσα
στον εργασιακό και τον κοινωνικό/προσωπικό βίο –τα οποία η ψηφιακή εργασία είχε
ήδη αμφισβητήσει. Με τις
σε μαζική κλίμακα αλλαγές του τόπου και του τρόπου εργασίας, και οι διαχωριστικές
γραμμές του χρόνου εργασίας αμβλύνθηκαν και ο εργασιακός βίος έτσι έγινε «πορώδης»:
οι εργαζόμενοι σε συνθήκες αποστασιοποίησης δεν ήξεραν αν εργάζονταν ενώ έπρεπε
να ξεκουράζονται ή ξεκουράζονταν ενώ έπρεπε να εργάζονται. Η αποτελεσματική
οργάνωση του χρόνου εργασίας και της εργασίας από απόσταση έχει
γίνει ένα ζήτημα που απασχολεί εκατομμύρια
εργαζομένων και επιχειρήσεων.
Μέρος Α: Η πορεία προς τη «σύνοδο»
Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-2009 προκλήθηκε από μία ιδιαίτερη μορφή πληθωρισμού: η αύξηση των τιμών δεν αφορούσε όλα τα προϊόντα και τις υπηρεσίες αλλά μία συγκεκριμένη αγορά, εκείνη των ακινήτων. Από εκεί ξεπήδησαν διάφορα είδη στρεβλώσεων των βασικών οικονομικών μεγεθών, καθώς και μία διαθλαστική αντίληψη της πραγματικότητας από την πλευρά των οικονομικών υποκειμένων για τα αληθή μεγέθη της οικονομίας. (Ιδιαίτερα των ΗΠΑ, αλλά και εκείνης πολλών ευρωπαϊκών χωρών). Οι ιδιοκτήτες δεν αντιλαμβάνονταν πως η χρηματική αποτίμηση των ακινήτων τους ήταν πληθωριστική και για αυτό φαινομενική και πρόσκαιρη και, ως εκ τούτου, αισθάνονταν πλουσιότεροι από ό,τι πραγματικά ήταν, με αποτέλεσμα οι οικονομικές επιλογές τους να μην είναι ορθολογικές.
"Πειραγμένος" εξευρωπαϊσμός, Ρυθμιστικό Δελτίο ΣΕΒ, Μαΐου 2021, σελ. 11 και insider.gr, Τρίτη 15 Ιουνίου 2021.
Για να γίνει η Ελλάδα σύγχρονη και παραγωγική οικονομία, με πολλές και καλές θέσεις εργασίας που βελτιώνουν την ευημερία εργαζομένων και πολιτών, προσελκύοντας παραγωγικές επενδύσεις εθνικές και ξένες, πρέπει, μεταξύ πολλών άλλων, να ακολουθεί και σύγχρονα πρότυπα ρύθμισης της αγοράς εργασίας, ευρωπαϊκά και διεθνή.
Τα «μεγάλα έργα» του
Χαρίλαου Τρικούπη δεν οδήγησαν στην οικονομική άνθηση της ελληνικής οικονομίας,
αλλά στην πτώχευση του 1893. Τα «μεγάλα έργα» του (ύστερου) Ελευθέριου
Βενιζέλου είχαν και αυτά ως απόληξη την πτώχευση του 1932. Και η εκτεταμένη
δημιουργία υποδομών και τα «μεγάλα έργα» του 2004 δεν απέτρεψαν τον
δημοσιονομικό εκτροχιασμό του 2004-2009 και την πτώχευση του 2010.
Το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» θα κριθεί εκ του αποτελέσματος. Δηλαδή από το εάν θα οδηγήσει στην αναγκαία διεύρυνση – μεγέθυνση – ενίσχυση του τομέα των “διεθνώς εμπορεύσιμων” αγαθών και υπηρεσιών στην Ελλάδα, ενισχύοντας, πέρα από τους “παραδοσιακούς” κλάδους της ναυτιλίας και των ταξιδιωτικών υπηρεσιών και τους, εξαιρετικά καχεκτικούς σήμερα, κλάδους εκείνων των προϊόντων και υπηρεσιών που έχουμε ονομάσει “αγαθά Baumol”, δηλαδή όσων παράγονται με διεθνώς ανταγωνιστικούς όρους στην μεταποίηση και στους τομείς τεχνολογικής αιχμής. Προϋπόθεση για να συμβεί αυτό, όμως, είναι να αναβαθμιστεί η συνθετότητα των εγχωρίως παραγομένων προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και η ελληνική συμμετοχή στις διεθνείς αλυσίδες παραγωγής αξίας. Στόχοι που αν επιτευχθούν θα επιφέρουν με την σειρά τους ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και απομείωση της κοινωνικής δυσπραγίας, όχι μόνο μέσω την αύξησης του γενικού επιπέδου του εισοδήματος αλλά και λόγω του περιορισμού των εισοδηματικών ανισοτήτων που, νομοτελειακά, θα προκαλέσουν.
Μεταφορά πόρων στην παραγωγή και στην κοινωνική συνοχή, Οικονομικός Ταχυδρόμος, Απόψεις, Τετάρτη 21 Απριλίου 2021.
Τα έθνη, οι
κοινωνίες και οι οικονομίες που θέλουν να διατηρήσουν την ευημερία
τους και την συνοχή τους, και να την βελτιώσουν, διατηρούν ισορροπία
υποχρεώσεων και δικαιωμάτων μεταξύ των γενεών, των κοινωνικών ομάδων και των
πολιτών. Φροντίζουν το μέλλον τους επενδύοντας σε αυτό – σε όλους τους τομείς,
με όλες τις μορφές των επενδύσεων.
Όλοι θυμόμαστε ότι πριν το
“whatever it takes”
του Mario Draghi το
2012, πολλοί «έγκυροι» κύκλοι μέσα και γύρω από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
(ΕΚΤ) μας ενημέρωναν υπεύθυνα, και σε αυστηρό ύφος, πως η οποιαδήποτε παρέμβαση
της ΕΚΤ για στήριξη της αγοράς χρέους των χωρών της ευρωζώνης ήταν αδύνατη:
πρώτον, διότι «δεν το επέτρεπαν οι κανονισμοί» και, δεύτερον, διότι, ακόμη και
αν συνέβαινε, θα επέφερε φοβερές καταστροφές. Τα ίδια περίπου ακούστηκαν και
πριν από την έναρξη της πολιτικής της πιστωτικής διευκόλυνσης το 2015.