Χρειάσθηκαν 3/4 του αιώνα και 3+1 Μνημόνια, MoneyReview, Απόψεις, Δευτέρα 1 Σεπτεμβρίου 2025.
Από την 11η Ιουλίου 2025 η Ελλάδα διαθέτει,
με την δημοσίευση του ΠΔ 62/2025, «Κώδικα
Εργατικού Δικαίου». Είναι μία εξέλιξη
που μπορεί να χαρακτηρισθεί «ιστορική», αν ληφθεί υπόψιν τι έχει προηγηθεί τις
προηγούμενες πολλές δεκαετίες σχετικά με την εκκρεμότητα κωδικοποίησης της
εργατικής νομοθεσίας στην Ελλάδα. Η ιστορία
είναι μακρά, και ενδιαφέρουσα.
Το 1935, με Διάταγμα της 19ης Νοεμβρίου, είχαν συσταθεί δύο επιτροπές για τον σκοπό αυτό της κωδικοποίησης. Μια επιτροπή σύνταξης της ενοποιημένης εργατικής νομοθεσίας και μια επιτροπή αναθεώρησης της. Το σχέδιο ήταν να ενοποιηθεί η τότε υπάρχουσα νομοθεσία, ενώ παράλληλα και να συμπληρωθεί – απλοποιηθεί. Αυτό το σχέδιο, το οποίο θα απαιτούσε σημαντικό όγκο εργασίας, δεν τέθηκε ποτέ σε εφαρμογή.
Ελλείψει
αυτής της κωδικοποίησης ήταν θετικό ότι είχε προηγηθεί ενοποίηση των ορισμένων θεματικών ρυθμίσεων: για
την Κυριακάτικη ανάπαυση το 1914 και το 1930, για τις ώρες εργασίας το 1932, με
Διάταγμα της 27ης Ιουνίου για τη βιομηχανία και έτερο Διάταγμα της 8ης Απριλίου
για τα καταστήματα και τα γραφεία. Το Διάταγμα για τις ώρες εργασίας στην βιομηχανία («Περί
Κωδικοποιήσεως και συμπληρώσεως των περί
οκταώρου εργασίας διατάξεων»), που υπέγραφε ο Πρόεδρος της Δεύτερης Ελληνικής Δημοκρατίας Αλέξανδρος Ζαΐμης έφτασε ως σημείο αναφοράς μέχρι τις ημέρες
μας.
Όταν τον Ιούνιο του 1947, εν μέσω του
εμφυλίου στην Ελλάδα, το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) έλαβε
πρόσκληση από την κυβέρνηση της Ελλάδος να προβεί σε πλήρη εξέταση της
ελληνικής εργατικής νομοθεσίας και να υποβάλει συστάσεις στην κυβέρνηση για την
αναθεώρησή της, η Αποστολή του ILO ασχολήθηκε ιδιαιτέρως με το
θέμα της
κωδικοποίησης (ενοποίησης και συμπλήρωσης-
απλοποίησης) της εργατικής νομοθεσίας.
Στην σχετική έκθεση (ILO 1949, LABOUR PROBLEMS IN GREECE, Report of the Mission of the International Labour Office to Greece, (October-November 1947)), υπογραμμίζει την ανάγκη κωδικοποίησης με σκοπό να «δοθεί η απαραίτητη σαφήνεια στην
εργατική νομοθεσία», και δείχνει πως «θα μπορούσαν να υιοθετηθούν διάφοροι μέθοδοι»
ώστε αυτή η κωδικοποίηση να
πραγματοποιηθεί, αλλά και να διατηρηθεί.
Στην ανάγκη κωδικοποίησης της εργατικής
νομοθεσίας υπήρξαν αναφορές
και εξαγγελίες σε όλη την
διάρκεια της μετεμφυλιακής και της μεταπολιτευτικής περιόδου, αλλά χωρίς πρακτικό αποτέλεσμα. Είχαμε αναφερθεί σε
αυτήν την ανάγκη, και την σημασία της κωδικοποίησης, το 2007 στα πλαίσια της «Έκθεσης
για την Σύζευξη της Ευελιξίας με
Ασφάλεια» της Ειδικής Επιστημονικής Επιτροπής που είχε συσταθεί.
Εντέλει
η κωδικοποίηση πραγματοποιήθηκε με
καθυστέρηση ¾ του αιώνα, και αφού μεσολαβήσαν «μνημονιακές»
δεσμεύσεις 3 Μνημονίων, ανανεούμενες πρόσθετες δεσμεύσεις της Μεταμνημονιακής εποπτείας, διότι με τα «Μνημόνια»
δεν κατέστη δυνατή η ολοκλήρωσή της, ούτε με την «Μεταμνημονιακή εποπτεία», και
χρειάσθηκε η παράταση της σχετικής δέσμευσης
ως μεταρρύθμισης – ορόσημου στο κατάλογο
των μεταρρυθμίσεων του προγράμματος «Ελλάδα 2.0 - Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και
Ανθεκτικότητας» του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Χρειάσθηκε δε ενδιαμέσως και η Τεχνική
Βοήθεια του ILO, που στα πλαίσια του ειδικού προγράμματος για την Ελλάδα, στο τμήμα του που αφορούσε την «Αξιολόγηση Αναγκών της Διοίκησης Εργασίας στην Ελλάδα» (Σεπτέμβριος 2016- Φεβρουάριος 2018), ανέδειξε ως προτεραιότητα της «Σύσταση ομάδων εργασίας για την
κωδικοποίηση της εργατικής νομοθεσίας και της κοινωνικής ασφάλισης, αντίστοιχα».
Και τεκμηρίωσε πως «ένα βασικό ζήτημα
που προκαλεί τεράστια κατανάλωση χρόνου, καθυστερήσεις και προβλήματα σε
πολλούς άλλους τομείς της διοίκησης της εργασίας είναι η έλλειψη κωδικοποίησης
των νόμων στους τομείς της εργασίας και της κοινωνικής ασφάλισης. Ενδεικτικά,
πρέπει να υπενθυμιστεί ότι αν ο καθένας από τους 737 επιθεωρητές εργασίας
πρέπει να αγωνίζεται μία ώρα επιπλέον την ημέρα, ειδικά λόγω του επιπέδου
πολυπλοκότητας των νόμων, αυτό συνοψίζεται στην πλήρη απασχόληση 92 επιθεωρητών
εργασίας. Και εκτός από τους επιθεωρητές εργασίας, από αυτή την κατάσταση
υποφέρουν και οι εργοδότες, τα συνδικάτα και οι εργαζόμενοι, επομένως πρόκειται
για μια δαπανηρή υπόθεση για την κοινωνία».
Οκτώ χρόνια μετά την εν λόγω «τεχνική
βοήθεια» του ILO έχουμε πλέον «Κώδικα
Εργατικού Δικαίου», δημοσιευμένο ως Προεδρικό Διάταγμα. Μένει πλέον o «Κώδικας Εργατικού Δικαίου»
της Ελλάδος να διατηρηθεί, να
καθιερωθεί, και να καταστεί λειτουργικός. Ως προς αυτό παραμένουν ακόμη χρήσιμες
οι συστάσεις του ILO του 1947, οι οποίες είναι στην ουσία αφενός συστάσεις καλής νομοθέτησης,
αφετέρου νομοθετικής – ρυθμιστικής
απλοποίησης:
«(γ) Μετά την ολοκλήρωση αυτής της
ενοποίησης, θα φαινόταν επιθυμητό, προκειμένου να διατηρηθεί όσο το δυνατόν
μεγαλύτερη τάξη στη νομοθεσία όπου έχει πλέον αποσαφηνισθεί το τι ισχύει, να
προωθούνται τροποποιήσεις μόνο μέσω ενός ειδικού κειμένου για κάθε θέμα, και να
εγκαταλειφθεί το σύστημα των ετερογενών τροπολογιών στον ίδιο νόμο ή διάταγμα.
(δ) Επιπλέον, θα έπρεπε να εξεταστεί εάν, στο
πνεύμα του συστήματος του 1935, θα ήταν επιθυμητό να προχωρήσουμε πέρα από μια
απλή συλλογή των υφιστάμενων διατάξεων. Ίσως θα μπορούσε να αξιοποιηθεί το έργο
της ενοποίησης ή της κωδικοποίησης κειμένων για την προετοιμασία της
αναθεώρησης τέτοιων κειμένων, με στόχο, αναμφίβολα, την ολοκλήρωσή τους σε
ορισμένα σημεία, αλλά και ως βήμα προς την επίτευξη μεγαλύτερης ομοιομορφίας
και απλότητας στην ισχύουσα νομοθεσία.»
