Άρθρα - Αναλύσεις: Επικίνδυνη περιδίνηση για μισθούς και ΣΣΕ

25 Σεπτ. 2011  Επικίνδυνη περιδίνηση για μισθούς και ΣΣΕ

Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία- Οικονομία, σελ. 14, Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου 2011

Το ζήτημα του συστήματος διαμόρφωσης των μισθών και των συλλογικών διαπραγματεύσεων επανέρχεται στην επικαιρότητα συνήθως όταν μας επισκέπτεται η τριμερής Ε.Ε.-ΕΚΤ-ΔΝΤ, ενώ κατ' ουσίαν το σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων βρίσκεται από μηνών σε κατάσταση περιδίνησης.

  

Σε συνθήκες οικονομικής κατάρρευσης και χρεοκοπίας η εκκρεμότητα της επέκτασης-κήρυξης υποχρεωτικών των διεπιχειρησιακών (κλαδικών και ομοιοεπαγγελματικών) συλλογικών συμβάσεων εργασίας και ο περιορισμός του ρόλου της υποχρεωτικής διαιτησίας, δύο ακρογωνιαίων λίθων του συστήματος διαπραγματεύσεων όπως λειτούργησε στην Ελλάδα από το 1992 -κατ' ουσίαν και από το 1955- προκαλεί τεκτονικές αλλαγές στο σύστημα διαμόρφωσης των μισθών.

Η υποχρεωτική διαιτησία είχε κομβικό ρόλο στη λειτουργία του συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων στη μεταπολεμική Ελλάδα μέχρι πρόσφατα. Την περίοδο του ανοικτού και εκτενούς κρατισμού από το 1955 έως το 1990, παρά το ότι οι μορφές άμεσου κρατικού παρεμβατισμού σταδιακά έφθιναν, μία στις δύο συλλογικές συμβάσεις εργασίας (ΣΣΕ) ρυθμιζόταν με υποχρεωτική διαιτησία υπό την εποπτεία του υπουργείου Εργασίας.

Με τη μεταρρύθμιση το 1990 με το ν. 1876, επί οικουμενικής, στη μέχρι τότε συνήθη άμεση προσφυγή στην υποχρεωτική διαιτησία παρενεβλήθη το στάδιο της μεσολάβησης, το οποίο σε ένα βαθμό συνέβαλε στη διεξαγωγή υποβοηθούμενων συλλογικών διαπραγματεύσεων. Η σημασία της υποχρεωτικής διαιτησίας φάνηκε να υποχωρεί, αλλά εντέλει παρέμεινε ως ακρογωνιαίος λίθος του συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Την περίοδο 1992-2009 πλέον από το ένα τρίτο των κατά μέσο όρο 100 λεγόμενων κλαδικών, 90 ομοιοεπαγγελματικών και 150 επιχειρησιακών ΣΣΕ, μέσω των οποίων ασκούνταν η συλλογική ρύθμιση των μισθών στην ιδιωτική οικονομία, είχαν ανάγκη την προσφυγή στις υπηρεσίες μεσολάβησης του ΟΜΕΔ. Κι αυτό αφορούσε κυρίως τις κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές συμβάσεις, καθώς σε αυτές μία στις δύο χρειαζόταν προσφυγή σε υπηρεσίες μεσολάβησης για να διεξαχθούν συλλογικές διαπραγματεύσεις.

Φαινομενικά με τη μεταρρύθμιση του 1990 η βαρύτητα της διαιτησίας στη ρύθμιση των μισθών περιορίσθηκε, αλλά αυτό δεν συνέβη αναλογικά στον πυρήνα της δομής των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Πάνω από μία στις τέσσερις λεγόμενες κλαδικές και ομοιοεπαγγελματικές ΣΣΕ οδηγούνταν σε ρύθμιση με διαιτητική απόφαση. Κι αυτό είναι εξαιρετικά υψηλό ποσοστό για ένα αυτάρκες σύστημα ελεύθερων συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Επί αυτών των προϋποθέσεων είχε στηριχθεί και η διαδικασία επέκτασης και κήρυξης υποχρεωτικών των ΣΣΕ και των διαιτητικών αποφάσεων, διαδικασία που είχε εκπέσει σε μία τυπική γραφειοκρατική διαδικασία, ως μέρος ενός ευρύτερου νομικού (ενίοτε και νομικίστικου) και διοικητικού συστήματος ρύθμισης των μισθών στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας - όχι σπάνια ερήμην των πραγματικών κοινωνικών και οικονομικών δεδομένων.

Οι παρεμβάσεις του ν.3899/2010 περιόρισαν το αντικείμενο της διαιτησίας στα ζητήματα του βασικού μισθού κι έκαναν ευκολότερη την πρόσβαση στην διαιτησία. Ο,τι έγινε έλαβε χώρα ερήμην «οδικού χάρτη» για το τι σύστημα διαμόρφωσης των αμοιβών χρειάζεται η οικονομία και η χώρα. Η τριμερής στην αρχή «πόνταρε» σε κάτι που δεν υπήρχε - τις πολλές επιχειρησιακές ΣΣΕ- και τώρα προβληματίζεται για «κούρεμα» σε κάτι που επίσης δεν υπάρχει, τις λεγόμενες κλαδικές ΣΣΕ, καθώς ο ισχνός ιστός των συλλογικών συμβάσεων που αποκαλούνται κλαδικές εντέλει ούτε κλαδικές είναι ούτε έχουν προσαρμοσθεί στα επαγγελματικά κλαδικά δεδομένα του πεδίου ισχύος τους.

Η βίαιη μετάβαση από ένα σύστημα συλλογικής ρύθμισης της αμοιβής της εργασίας σε ένα σύστημα ατομικής ρύθμισης της αμοιβής της εργασίας είναι πιθανή συνέπεια της κατάρρευσης του εγχώριου νομικο-διοικητικού συστήματος διαμόρφωσης των μισθών.