7 Νοεμ. 2010 Η κρίση φανέρωσε τα προβλήματα στις πολιτικές απασχόλησης
Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία- Οικονομία, Κυριακή 7 Νοεμβρίου 2010
Στην Ελλάδα η μείωση της απασχόλησης μεταξύ 2008 και 2010 έφερε μείωση του ποσοστού απασχόλησης (του πληθυσμού ηλικίας 20-64 ετών που απασχολείται) περί το 2%.
Από το 66,5% του 2008, που είναι ιστορικό υψηλό και αντιστοιχεί στον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ, σε 64,5% το β' τρίμηνο του 2010. Η αυξητική τάση του 2000-2008 διακόπηκε και το ποσοστό απασχόλησης έπεσε στο επίπεδο του 2005. Η μείωση είχε ήδη αρχίσει το 2008, εδραιώθηκε το 2009, επιταχύνθηκε το β' τρίμηνο του 2010 σε 1%, και το 2010 θα είναι μεγαλύτερη. Η τρέχουσα κρίση στις ελληνικές αγορές εργασίας και οι τάσεις της πρέπει να κατανοηθούν μέσα στη «μεγάλη εικόνα», την ευρωπαϊκή και την παγκόσμια.
Το 2000-2008 η Ελλάδα υποτίθεται ότι επεδίωξε, όπως όλη η Ενωση, «περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας». Παρά το έλλειμμα πολιτικών απασχόλησης, είχε, λόγω οικονομικής μεγέθυνσης, «περισσότερες», αλλά τώρα τις χάνει γρήγορα. Δεν ήταν όμως «καλύτερες». Ευέλικτες μεν, χαμηλότερης ειδίκευσης δε, λιγότερων δικαιωμάτων και προοπτικών εργασιακού βίου, συνδέθηκαν με περαιτέρω κατακερματισμό στις αγορές εργασίας.
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση (και στον ΟΟΣΑ) η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης είχε τεθεί ως στόχος για να συμβάλει στη συντήρηση του αυξανόμενου γηράσκοντος πληθυσμού της Ε.Ε. και των παροχών σε αυτόν. Η χρηματοπιστωτική και η δημοσιονομική κρίση δυσκολεύουν τη βιωσιμότητα του σχεδίου. Η κρίση απασχόλησης, εάν εδραιωθεί, το ακυρώνει. Σε αυτό η επίδραση της παγκοσμιοποίησης είναι καταλυτική.
Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση της εικοσαετίας 1990-2009 έφερε τον διπλασιασμό της παγκόσμιας αγοράς εργασίας. Πριν από το 1990 το μισό του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού ζούσε σε χώρες που είχαν μόνον οριακή επιρροή στο διεθνές εμπόριο και τις επενδύσεις. Τώρα, την επόμενη δεκαετία οι αναδυόμενες χώρες θα χρειαστούν επιπλέον 440 εκατ. θέσεις εργασίας.
Η μέχρι τώρα παγκοσμιοποίηση δεν έφερε «καθαρή» μαζική μεταφορά θέσεων εργασίας από τον παγκόσμιο Βορρά στον παγκόσμιο Νότο, από τη Δύση στην Ανατολή. Το 1990-2009, παρά την κινητικότητα της παγκοσμιοποιημένης παραγωγής, η βιομηχανική απασχόληση παρέμεινε, ακόμη και στο «εργοστάσιο του κόσμου», την Κίνα, σχεδόν στα ίδια ποσοστά. Αλλαξε η τεχνολογία, η οργάνωση εργασίας εντατικοποιήθηκε, απογειώθηκε η παραγωγικότητα, ενώ παλαιές και νέες θέσεις εργασίας έγιναν επισφαλείς. Αυτό διαχύθηκε στον Βορρά και στη Δύση, θίγοντας την απασχόληση σε Ευρώπη και Ελλάδα.
Η διεθνής κρίση έφερε κρίση απασχόλησης και στον Βορρά και στον Νότο. Αν και μεταξύ 2008 και 2009 η απασχόληση μειώθηκε περισσότερο στον παγκόσμιο Νότο από ό,τι στον παγκόσμιο Βορρά, το ποσοστό ανεργίας εμφανίζεται λιγότερο αυξημένο στον Νότο (10%) έναντι του Βορρά (40%). Η εμπειρία από προηγούμενες υφέσεις δείχνει ότι το 40% των ανέργων εγκαταλείπει την αγορά εργασίας. Μόνον σε χώρες με κατάλληλες πολιτικές απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας αυτό μειώνεται δραστικά. Στον δε Νότο, χωρίς κοινωνικό κράτος και πολιτικές απασχόλησης, η αυτοαπασχόληση και η άτυπη εργασία καθίστανται μοναδικές επιλογές για ενεργό παραμονή στην αγορά εργασίας.
Το 2000-2008 η Ελλάδα υποτίθεται ότι επεδίωξε, όπως όλη η Ενωση, «περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας». Παρά το έλλειμμα πολιτικών απασχόλησης, είχε, λόγω οικονομικής μεγέθυνσης, «περισσότερες», αλλά τώρα τις χάνει γρήγορα. Δεν ήταν όμως «καλύτερες». Ευέλικτες μεν, χαμηλότερης ειδίκευσης δε, λιγότερων δικαιωμάτων και προοπτικών εργασιακού βίου, συνδέθηκαν με περαιτέρω κατακερματισμό στις αγορές εργασίας.
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση (και στον ΟΟΣΑ) η αύξηση του ποσοστού απασχόλησης είχε τεθεί ως στόχος για να συμβάλει στη συντήρηση του αυξανόμενου γηράσκοντος πληθυσμού της Ε.Ε. και των παροχών σε αυτόν. Η χρηματοπιστωτική και η δημοσιονομική κρίση δυσκολεύουν τη βιωσιμότητα του σχεδίου. Η κρίση απασχόλησης, εάν εδραιωθεί, το ακυρώνει. Σε αυτό η επίδραση της παγκοσμιοποίησης είναι καταλυτική.
Η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση της εικοσαετίας 1990-2009 έφερε τον διπλασιασμό της παγκόσμιας αγοράς εργασίας. Πριν από το 1990 το μισό του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού ζούσε σε χώρες που είχαν μόνον οριακή επιρροή στο διεθνές εμπόριο και τις επενδύσεις. Τώρα, την επόμενη δεκαετία οι αναδυόμενες χώρες θα χρειαστούν επιπλέον 440 εκατ. θέσεις εργασίας.
Η μέχρι τώρα παγκοσμιοποίηση δεν έφερε «καθαρή» μαζική μεταφορά θέσεων εργασίας από τον παγκόσμιο Βορρά στον παγκόσμιο Νότο, από τη Δύση στην Ανατολή. Το 1990-2009, παρά την κινητικότητα της παγκοσμιοποιημένης παραγωγής, η βιομηχανική απασχόληση παρέμεινε, ακόμη και στο «εργοστάσιο του κόσμου», την Κίνα, σχεδόν στα ίδια ποσοστά. Αλλαξε η τεχνολογία, η οργάνωση εργασίας εντατικοποιήθηκε, απογειώθηκε η παραγωγικότητα, ενώ παλαιές και νέες θέσεις εργασίας έγιναν επισφαλείς. Αυτό διαχύθηκε στον Βορρά και στη Δύση, θίγοντας την απασχόληση σε Ευρώπη και Ελλάδα.
Η διεθνής κρίση έφερε κρίση απασχόλησης και στον Βορρά και στον Νότο. Αν και μεταξύ 2008 και 2009 η απασχόληση μειώθηκε περισσότερο στον παγκόσμιο Νότο από ό,τι στον παγκόσμιο Βορρά, το ποσοστό ανεργίας εμφανίζεται λιγότερο αυξημένο στον Νότο (10%) έναντι του Βορρά (40%). Η εμπειρία από προηγούμενες υφέσεις δείχνει ότι το 40% των ανέργων εγκαταλείπει την αγορά εργασίας. Μόνον σε χώρες με κατάλληλες πολιτικές απασχόλησης και κοινωνικής προστασίας αυτό μειώνεται δραστικά. Στον δε Νότο, χωρίς κοινωνικό κράτος και πολιτικές απασχόλησης, η αυτοαπασχόληση και η άτυπη εργασία καθίστανται μοναδικές επιλογές για ενεργό παραμονή στην αγορά εργασίας.
