Εργασία: Ολοταχώς με την όπισθεν για να πάμε στο μέλλον; Free Sunday, 29.10.2017
Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση, η οποία είναι ήδη σε εξέλιξη, φαίνεται ότι θα επιφέρει τεκτονικές αλλαγές τόσο στη μορφή όσο και στην οργάνωση της εργασίας. Η Ελλάδα πρέπει πάση θυσία να αποφύγει τον εγκλωβισμό της στην κατηγορία των χωρών που θα διαθέτουν στην πλειονότητά τους θέσεις χαμηλής ειδίκευσης και αμοιβής. Ο τρόπος λειτουργίας της αγοράς εργασίας σε αυτό το πλαίσιο είναι κομβικός. Στην Ελλάδα του 2017 η δημιουργία πολλών, ποιοτικών θέσεων εργασίας αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας. Συνεπώς μια συζήτηση με αυτόν τον στόχο δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει με όρους παρελθόντος, καθώς η υψηλή διαρθρωτική ανεργία των πιο ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού προϋπήρχε της κρίσης και ήταν αποτέλεσμα μιας δύσκαμπτης και μη ανταγωνιστικής αγοράς εργασίας.
Αυτό συνέβη επειδή ήδη τότε υπήρχαν ουσιαστικές και θεμελιώδεις αδυναμίες στο ρυθμιστικό πλαίσιο που καθόριζε τη λειτουργία της αγοράς εργασίας, αλλά και λόγω του ευρύτερου τρόπου με τον οποίο η πολιτεία αντιμετώπιζε τη μισθωτή εργασία στον ιδιωτικό τομέα. Μάλιστα, μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι αυτή η αντιμετώπιση της εργασίας στον ιδιωτικό τομέα αποτέλεσε βασική αιτία για την εκδήλωση της κρίσης αλλά και το μεγάλο πλήγμα που αυτή έφερε στην αγορά εργασίας. Στη συζήτηση για το μέλλον της εργασίας πρέπει να αξιολογήσουμε έντιμα και ανοιχτά τους λόγους για τους οποίους, ήδη, πριν την κρίση η Ελλάδα δεν μπόρεσε να αξιοποιήσει πλήρως το ανθρώπινο δυναμικό της και γιατί οι θέσεις εργασίας που υπήρχαν αποδείχθηκαν τόσο ευάλωτες, ενώ δεν συνέβη το ίδιο σε άλλες χώρες. Και να αξιολογήσουμε τα μαθήματα που μας δίνει η κρίση, καθώς θα εξετάζουμε πώς θα εξασφαλίσουμε ότι αύριο όλοι οι πολίτες της χώρας θα έχουν την ευκαιρία και τα εφόδια να αξιοποιήσουν τις σημαντικές ευκαιρίες που προσφέρει το μέλλον που έρχεται.
Βασικό στόχο πρέπει να αποτελέσει ο σχεδιασμός και η υλοποίηση πολιτικών που θα επιτρέψουν την έγκαιρη προσαρμογή των επιχειρήσεων και του εργατικού δυναμικού στις αλλαγές και προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στους τομείς της μεταποίησης και των υπηρεσιών τεχνολογίας. Με τα λόγια που Guy Ryder, γενικού διευθυντή της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO), «ο κόσμος της εργασίας υφίσταται βαθιά αλλαγή και μετασχηματισμό. Πρέπει να κατανοήσουμε τις δυνάμεις της αλλαγής, να προβλέψουμε τις επιπτώσεις τους και να τις διαπλάσουμε για να επιτύχουμε τους στόχους που θέτουμε», ο οποίος προσθέτει ότι «εάν αποτύχουμε να αναλάβουμε την ευθύνη για την οικοδόμηση του μέλλοντος της εργασίας που θέλουμε –λόγω ατολμίας, αδράνειας ή αντίληψης ιδιωτικού συμφέροντος–, τότε είμαστε καταδικασμένοι να υποστούμε το μέλλον που οι άλλοι αποφασίζουν για μας».
Στη συζήτηση, επομένως, που ανοίγει για τη νέα οργάνωση της εργασίας και την προσαρμογή της οικονομίας για την περίοδο μετά το μνημόνιο ας έχουμε υπόψη και τα εξής: Η Ε.Ε. συνολικά και τα περισσότερα κράτη-μέλη ήδη ανέκτησαν τα πριν από την κρίση του 2008 επίπεδα απασχόλησης. Η Ελλάδα όχι. Στην Ελλάδα αποδείχθηκαν ευάλωτες και μη βιώσιμες εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας του 2008-2009 που είχαν υπερδιογκωθεί στους προστατευμένους τομείς της οικονομίας (Δημόσιο, λιανικό εμπόριο, κατασκευές κ.λπ.). Αυτές δεν θα ξανανακτηθούν εκεί. Η δομή της απασχόλησης του 2008-2009 (όπως και η δομή του ΑΕΠ) ήταν προάγγελος της χρεοκοπίας που ακολούθησε, η οποία έπληξε φυσικά την απασχόληση σε όλους τους κλάδους. Επιπλέον, στην Ελλάδα η απασχόληση αυξάνεται και η ανεργία μειώνεται αργά και βασανιστικά το 2015-2016, παρ’ ότι την ίδια περίοδο το ΑΕΠ μειώνεται ή μένει στάσιμο. Βοήθησαν σε αυτό, στο να μην είναι και η απασχόληση και η ανεργία στάσιμη, οι αλλαγές και οι προσαρμογές που έγιναν στην αγορά εργασίας και στη ρύθμισή της τα προηγούμενα χρόνια. Οι ίδιοι κλάδοι που συνέβαλαν στη διατήρηση και στην αύξηση της απασχόλησης συνέβαλαν στο να κρατηθεί το ΑΕΠ στα σημερινά επίπεδα και στο να αρχίσει εκ νέου να αυξάνεται, δηλαδή η μεταποιητική παραγωγή με τις εξαγωγές της και ο τουρισμός.
Νέες θέσεις εργασίας πρέπει να δημιουργηθούν, και δημιουργούνται, εκεί όπου αποδείχθηκαν περισσότερο ανθεκτικές και βιώσιμες – στους κλάδους των «διεθνώς εμπορεύσιμων». Βιώσιμες είναι οι θέσεις εργασίας σε μια οικονομία όσο περισσότερες είναι οι παραγωγικές θέσεις εργασίας σε ανταγωνιστικές επιχειρήσεις. Κι αυτές έχουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα για τους άλλους τομείς της οικονομίας και για το σύνολό της. Οι παραγωγικοί τομείς των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών, εκ της φύσεώς τους, ήδη είναι μέρος της 2ης Παγκοσμιοποίησης και της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, η οποία είναι σε εξέλιξη. Εκεί κρίνεται το μέλλον της εργασίας κι εκεί θα κριθεί και το μέλλον της εργασίας στην Ελλάδα. Και σε αυτό το μέλλον δεν μπορούμε να πάμε ούτε αναπολώντας τη δομή του ΑΕΠ και της απασχόλησης του 2008-2009 ούτε αναπολώντας και επαναφέροντας το τότε ρυθμιστικό πλαίσιο της αγοράς εργασίας. Ήταν και αυτό συστατικό της τότε επερχόμενης χρεοκοπίας.
Αντιθέτως, πρέπει να βελτιωθεί και το ρυθμιστικό πλαίσιο της αγοράς εργασίας και η ζήτηση εργασίας, αλλά και η προσφορά. Η προσφορά, γιατί ακόμη και σήμερα, με ένα εκατομμύριο ανέργους, υπάρχουν επιχειρήσεις που δυσκολεύονται να πληρώσουν κενές θέσεις εργασίας. Και η ζήτηση, με μια αναπτυξιακή έκρηξη, με αιχμή τις ιδιωτικές επενδύσεις, στους τομείς των διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων, στη βιομηχανία και στις νέες τεχνολογίες. Μόνον έτσι θα δοθούν στους νέους ευκαιρίες απασχόλησης με υψηλότερα εισοδήματα και καλύτερες προοπτικές. Για να υπάρχει και το κίνητρο εκπαίδευσης και κατάρτισης, και της παραμονής ή της επιστροφής στην Ελλάδα. Η κατάσταση της απασχόλησης επιβάλλει να δράσουμε άμεσα και σε μεγάλη κλίμακα για μια ολοκληρωμένη στρατηγική απασχόλησης.
