Ανόρθωση ή Παρακμή; (με τον Δημήτρη Α. Ιωάννου), KReport, Άρθρα, Πέμπτη 6 Ιουλίου 2023
Από την κυβέρνηση της νέας τετραετίας, σε μια πολύ κρίσιμη ιστορική συγκυρία για την Ελλάδα, εξαρτάται, σε μεγάλο βαθμό, αν ως το 2030 θα έχουμε μια ανορθωτική πορεία ή μια ακόμη χαμένη δεκαετία. Αν η χώρα θα βρει τον δρόμο της εξόδου από τις συνέπειες των κρίσεων που την έπληξαν τα τελευταία χρόνια και αν θα μπορέσει να ανταπεξέλθει στις νέες προκλήσεις, στις νέες αναγκαιότητες, στην νέα παγκοσμιοποίηση του friendshoring. Αν θα ακολουθήσει τον κόσμο που αλλάζει με μεγάλη ταχύτητα, ακόμα και στη γειτονιά μας στα Βαλκάνια και στη νοτιοανατολική Ευρώπη, όπου άλλες χώρες εκσυγχρονίζονται με ταχύ ρυθμό.
Ο δημογραφικός μαρασμός σε συνθήκες διεθνούς
ρευστότητας και ιστορικών ανακατατάξεων
είναι το σημαντικότερο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει η κοινωνία μας τις
επόμενες δεκαετίες. Δεν έχει γίνει αντικείμενο του δημοσίου προβληματισμού,
ούτε έχει απασχολήσει την συλλογική συνείδηση μας. Η Ελλάδα γερνάει, ο
πληθυσμός της έχει αρχίσει να μειώνεται και αυτό δυστυχώς θα συνεχιστεί για
πολλές δεκαετίες ακόμη. Στρατηγικός στόχος πρέπει να γίνει η αντιστροφή της
δημογραφικής κάμψης και η μετατροπή της σε δημογραφική ακμή και αναγέννηση. Πέρα από τα επιμέρους
προβλήματα, μερικά από τα οποία σε λίγο καιρό θα μοιάζουν ανυπέρβλητα όπως π.χ.
η έλλειψη ανθρωπίνου δυναμικού ή η
χρηματοδότηση των συντάξεων.
Ο πρώτος και πιο
σημαντικός όρος για να πετύχει η χώρα τη δημογραφική της ανάκαμψη είναι να
δημιουργήσει συνθήκες υγιούς και δυναμικής οικονομικής ανάπτυξης. Ανάπτυξης που
θα ξεκινάει και θα στηρίζεται στις ελληνικές ενδογενείς δυνάμεις κατά κύριο
λόγο και δευτερευόντως σε όποια βοήθεια υπάρχει από το εξωτερικό (κονδύλια Ταμείου Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ κλπ - τέτοια μικρότερης κλίμακας υπήρξαν και στο
παρελθόν και δεν μας έσωσαν). Ώστε
οι Έλληνες – και κυρίως οι νέοι- να μην φοβούνται να ονειρευτούν, να
σχεδιάσουν για το μέλλον, να κάνουν οικογένειες.
Η ανάπτυξη είναι εσωτερική υπόθεση της κάθε χώρας και η μόνη δυνατή ανάπτυξη, πλέον, είναι αυτή που βελτιώνει την ποιότητα της ζωής των ανθρώπων. Η ανάπτυξη της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, ψηφιακή και πράσινη, που δεν ρυπαίνει, δεν ενοχλεί, δεν καταστρέφει. Η ανάπτυξη που κάνει καλύτερη την καθημερινότητα. Ο μεγάλος υδροκεφαλισμός της χώρας – της πρωτεύουσας της Αθήνας- δεν είναι συμβατός με αυτό. Οι προηγμένες οικονομικά και παραγωγικά χώρες της ΕΕ (και της 4ης βιομηχανικής επανάστασης) είναι γεωγραφικά διαμορφωμένες χωρίς υδροκεφαλισμούς, οι περιφέρειες ανθούν εξ ίσου με τις Μητροπόλεις {αν υπάρχουν και Μητροπόλεις}.
Η οικονομία, συνεπώς, χρειάζεται δομικές
μεταρρυθμίσεις. Αυτές είναι που θα μετατρέψουν την παραγωγική καχεξία του
σήμερα σε δυναμική και μακροχρόνια αναπτυξιακή πορεία. Μεταρρυθμίσεις για την ορθολογική αναπροσαρμογή
των κανόνων που διέπουν τις λειτουργίες της, καθώς και τις λειτουργίες του κράτους με τέτοιο τρόπο ώστε να
εξυπηρετούνται οι ανάγκες των πολιτών.
Στις συνθήκες της νέας τετραετίας, με την Ελλάδα υπό τον έλεγχο και την
άγρυπνη παρακολούθηση των διεθνών αγορών, οτιδήποτε δεν είναι συμβατό με
ισορροπία στα δημόσια ταμεία και με πρωτογενή πλεονάσματα, θα είναι δύσκολο έως
αδύνατο να πραγματοποιηθεί. Γι’ αυτό οι δαπάνες αλλά και τα έσοδα χρειάζεται να
αποκτήσουν ορθολογικό χαρακτήρα.
Ο τρόπος που συλλαμβάνονται τα έσοδα μέσω της φορολογίας
έχει χαρακτηριστικά κοινωνικής αδικίας που πρέπει να απαλειφθούν, ενώ σε πολλές περιπτώσεις λειτουργεί και ως
αποτρεπτική δύναμη για τη διενέργεια επενδύσεων και την ανάληψη οικονομικών
δραστηριοτήτων που θα αυξήσουν τα εισοδήματα όλων και θα δημιουργήσουν νέες
θέσεις εργασίας. Ομοίως και στην πλευρά των δαπανών: ο πολίτης που έχει φορολογηθεί και είναι ο
αιμοδότης του δημοσίου προϋπολογισμού και των ταμείων δεν λαμβάνει ανταποδοτικά
τις κοινωνικές υπηρεσίες που υποτίθεται ότι θα του παρείχε το κράτος (Υγεία,
Παιδεία, Ασφάλεια-και αυτός είναι ίσως ο πιό σοβαρός λόγος για τον οποίο
φοβάται να αποκτήσει παιδιά). Η όποια
αύξηση παροχών και απολαβών πρέπει να προκύπτει από την αξιολόγηση της
αποτελεσματικότητας των δαπανών, τον περιορισμό της ανορθολογικής κατανομής τους και της
σπατάλης.
Οι κρίσεις δεν είναι πίσω μας, είναι και μπροστά μας.
Η παγκόσμια οικονομία είναι σε περίοδο αβεβαιότητας λόγω και της συνόδου τριών
ειδών πληθωρισμού: πληθωρισμός στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών, υπερδιόγκωση
αξιών στα διεθνή χρηματιστήρια ώστε μία σημαντική διόρθωση να είναι πολύ πιθανή
και με εκρηκτικές συνέπειες, μεγάλη ανορθολογική αύξηση διεθνώς στις τιμές των
ακινήτων η οποία διορθώνεται μεν, με άγνωστη, όμως, τη δυναμική της διόρθωσης
και τις συνέπειες που θα έχει. Και αυτά σε περιβάλλον υπερχρέωσης τόσο του
ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα, η οποία σε συνδυασμό με τα μέτρα των
κεντρικών τραπεζών αύξησης των επιτοκίων για να καθυποτάξουν τον πληθωρισμό,
είναι ενδεχόμενο να οδηγήσουν σε υφέσεις, πτωχεύσεις και εκκαθαρίσεις είτε
ιδιωτικών εταιρειών είτε και εθνικών κρατών.
Σε αυτές τις συνθήκες η κοινωνία πρέπει να κάνει τις
σωστές επιλογές, αποφασίζοντας με ορθολογικά και διαφανή κριτήρια για το παρόν
της και για το μέλλον της. Η Ελλάδα βίωσε την δεκαετία της κρίσης χρεοκοπίας
γιατί ως συλλογικό σώμα, ως κοινωνικό σύνολο δεν έκανε τις σωστές επιλογές, όντας σε μία πνευματική
σύγχυση και σε μία κρίση αξιών. Για τον εκσυγχρονισμό της και την ανάταξη της,
για την οικονομική ανόρθωση και ανάπτυξη, χρειαζόμαστε ένα πρόταγμα, ένα
όραμα. Το οποίο δεν θα βρίσκεται
αποκλειστικά στο μυαλό των οικονομολόγων ή της ηγεσίας της χώρας. Έτσι δεν
πετυχαίνεις πολλά πράγματα. Είναι, πάντως,
θετικό ότι η ρητορική της ηγεσίας της χώρας (και των οικονομολόγων)
αναγνωρίζει, πλέον, την προτεραιότητα για αύξηση της εγχώριας παραγωγής
διεθνώς εμπορευσίμων αγαθών και
υπηρεσιών, της παραγωγικότητας, των παραγωγικών επενδύσεων και εξαγωγών. Δεν
ήταν έτσι τις προηγούμενες δύο δεκαετίες όπου, έστω και με πιό καλλιεπείς
όρους, κυριαρχούσε η άποψη πως ανάπτυξη είναι “να πέφτουν λεφτά στην αγορά”.
(Που, δυστυχώς, όμως, “πέφτουν” ακόμη).
Το πρόταγμα, το όραμα, η αναγκαιότητα της αλλαγής και
της προόδου για τον ριζικό μετασχηματισμό της χώρας πρέπει να βρίσκεται μέσα
στο μυαλό και να εκφράζεται με την επιθυμία
όλων των παραγωγικών κοινωνικών ομάδων και πολιτών. Ήδη παρατηρείται μία
μεταστροφή θετικού χαρακτήρα της ελληνικής κοινωνίας η οποία δείχνει να
κατανοεί, σταδιακά, ότι για να βγούμε
οριστικά από την στασιμότητα δεν έχει νόημα να πολεμάμε μέσα στα πλαίσια ενός
πελατειακού κράτους για την συνεχή ανακατανομή, μεταξύ μας, ενός περιορισμένου
σε έκταση και όγκο, και φτωχού σε ποιότητα, κοινωνικού προϊόντος. Δείχνει να
κατανοεί πλέον ότι η ευημερία βρίσκεται
στην παραγωγή, στη δημιουργία νέας αξίας στην ενδογενή και εξωστρεφή ανάπτυξη.
Και ότι “φιλολαϊκό” δεν είναι να σπας τον κουμπαρά του παιδιού σου για να
γλεντήσεις εσύ σήμερα, χωρίς να σε ενδιαφέρει τι θα συμβεί σε αυτό αύριο.
