Άρθρα: Δημοκρατικός Καπιταλισμός

Δημοκρατικός Καπιταλισμός,  MoneyReview, Απόψεις,  Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου 2022.

Προ ημερών ο Martin Wolf  ξεκινούσε  την ομιλία του, σε εκδήλωση των Financial Times, με αφορμή το νέο βιβλίο του που θα κυκλοφορούσε την μεθεπόμενη ημέρα (2/2), αναφερόμενος στο πολύ διάβασμα που προηγήθηκε της συγγραφής του, και στο ότι είναι ένας από τους τελευταίους  επαγγελματίες οικονομολόγους, που ενώ δεν είναι Έλλην, έχει διαβάσει τον Όμηρο από το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο. Συμπλήρωσε δε ότι δεν έχει διαβάσει εκτενώς τον Αριστοτέλη από το πρωτότυπο ελληνικό κείμενο, αλλά προσδιόρισε την κεντρική ιδέα  για το θέμα του με ένα απόσπασμα – στην αγγλική μετάφραση-  από τα Πολιτικά (Bιβλίον IV, ενότητα «Το άριστον πολίτευμα και ο άριστος βίος» ) :   

Δῆλον ἄρα ὅτι καὶ ἡ κοινωνία ἡ πολιτικὴ ἀρίστη ἡ διὰ τῶν μέσων, καὶ τὰς τοιαύτας ἐνδέχεται εὖ πολιτεύεσθαι πόλεις ἐν αἷς δὴ πολὺ τὸ μέσον καὶ κρεῖττον, μάλιστα μὲν ἀμφοῖν, εἰ δὲ μή, θατέρου μέρους· προστιθέμενον γὰρ ποιεῖ ῥοπὴν καὶ κωλύει γίνεσθαι τὰς ἐναντίας ὑπερβολάς.

Ήτοι, στην νεοελληνική μετάφραση (βλ. Πηνελόπη Τζιώκα -Ευαγγέλου)

Γίνεται φανερό ότι η πολιτική κοινωνία που αποτελείται από πολίτες της μέσης τάξης είναι άριστη, και ενδέχεται να έχουν σωστό πολιτικό βίο οι πόλεις όπου η μέση τάξη είναι μεγάλη και ισχυρότερη , μάλιστα σε σχέση με τις δύο άλλες ή τουλάχιστον με μία από τις δύο.   Γιατί συμμαχώντας με αυτή πετυχαίνει η ισορροπία των δυνάμεων και εμποδίζει την εμφάνιση ακροτήτων στον πολιτικό βίο.

Αυτή ήταν η εισαγωγή στο θέμα του «Η κρίσις του δημοκρατικού καπιταλισμού», που είναι και  ο  τίτλος του βιβλίου του. Συνέχισε δε αμέσως παρουσιάζοντας το μότο του βιβλίου του, στα  ελληνικά:  μηδέν ἄγαν,   ένα από τα δελφικά επιγράμματα, τα χαραγμένα στον πρόναο στον Ναό του Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών, αναφέροντας την πηγή.

Αυτή η σύνθετη αρχαιοελληνική εισαγωγή δεν την επισημαίνω για να θυμηθούμε  «τα αρχαία (μας) τα λούσα», ούτε για να  επαναλάβουμε το «εσύ κοιτάς τα αρχαία σου τα κάλλη». Αυτή η σύνθετη  αρχαιοελληνική εισαγωγή ήταν και είναι η αφετηρία για την «υπεράσπιση του δημοκρατικού καπιταλισμού», από  τον Martin Wolf, στο  βιβλίο του, σε μια συζήτηση που έχει ήδη αρχίσει διεθνώς.  

Ο καπιταλισμός έχει ιστορία μερικών αιώνων, και είναι σχεδόν οικουμενικός. Η δημοκρατία έχει συντομότερη ιστορία, σχεδόν ενός αιώνα. Και περιορίζεται σε περιοχές της οικουμένης.  Ο γάμος της ελεύθερης καπιταλιστικής οικονομίας και της δημοκρατίας έχει φέρει μεγάλα οφέλη ευημερίας στον σύγχρονο κόσμο του 20^ου και του 21^ου αιώνα. Ενισχύοντας τους «πολίτες της μέσης τάξης». Αλλά ήδη δοκιμάζεται τις τελευταίες δεκαετίες.  Η δημοκρατία είναι σε «ύφεση» σε μεγάλες ανεπτυγμένες και αναπτυσσόμενες κοινωνίες, όπου  ο γάμος είχε λειτουργήσει αποτελεσματικά  τροφοδοτώντας και την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία τους.

Αναλόγως ο καπιταλισμός της αγοράς σε πολλές χώρες έχει χάσει την ικανότητά του να δημιουργεί ευημερία για τους πολίτες. Ως συνέπεια της αποβιομηχάνισης, της επιβράδυνσης της αύξησης της παραγωγικότητας, των  ανισομερών επιπτώσεων των νέων τεχνολογιών στη ζήτηση εργασίας, και του τέλους του δυτικού μονοπωλίου της βιομηχανικής τεχνογνωσίας. Με αποτέλεσμα και την εμφάνιση ακροτήτων στον πολιτικό βίο.

Σε αυτήν την συζήτηση η Ελλάδα έχει ρόλο, όχι μόνον για το τι θα κάνουν οι άλλοι, αλλά και για το τι θα κάνει και θα προβάλλει και η ίδια. Σε αυτόν τον κόσμο που αλλάζει γρήγορα, και  όπου αναζητείται μια νέα σύνθεση  δημοκρατίας και καπιταλισμού, η Ελλάδα ως μέρος του δημοκρατικού καπιταλισμού αντιμετωπίζει τις δικές της προκλήσεις. Πως να είναι μέρος αυτής της νέας σύνθεσης.

Η δημοκρατία της, η Τρίτη Ελληνική, μετά  από τις βραχύβιες Πρώτη και Δεύτερη, συμπληρώνει μισόν αιώνα.  Διατηρώντας ακόμη πελατειακές παθογένειες του παρελθόντος και μια θεσμική ατροφία. Ο καπιταλισμός της, μετά από  δεκαετίες ισχυρού προστατευτισμού, στην σταδιακή μετάβασή του προς μια περισσότερο ανοικτή οικονομία, αδυνατώντας να αξιοποιήσει εν τω μεταξύ την δεύτερη παγκοσμιοποίηση  και την κοινή αγορά, εντασσόμενος στην νομισματική ένωση οδηγήθηκε στην χρεοκοπία.

Η  νέα σύνθεση δημοκρατίας και καπιταλισμού προϋποθέτει ο ελληνικός καπιταλισμός να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά και τον δυναμισμό που απαιτούνται για να μπορέσει να ανταπεξέλθει τις νέες αναγκαιότητες του 21^ου αιώνα, της παγκοσμιοποίησης που αλλάζει,  της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πρέπει να εξελιχθεί, της  4^ης βιομηχανικής επανάστασης, στις νέες προκλήσεις και ευκαιρίες που δημιουργεί η θέση μας στην γεωγραφία. Και η δημοκρατία, με ισορροπία δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, να τροφοδοτεί την αλλαγή και την πρόοδο ριζικού μετασχηματισμού της χώρας ως επιθυμία και επιλογή όλων των πολιτών, για την ευημερία που βρίσκεται στην παραγωγή, στη δημιουργία νέας αξίας, στην ανάπτυξη από,  και για, τους πολίτες της μέσης τάξης.

Η «υπεράσπιση του δημοκρατικού καπιταλισμού», διεθνώς και στην Ελλάδα, δεν είναι η υπεράσπιση του status quo, της σημερινής κατάστασης των πράγματων. Σε πλήθος τομέων απαιτούνται ριζικές μεταρρυθμίσεις.  Με πνευματικά εφόδια και από την μακραίωνη ιστορία της.