Παραγωγική ευπραγία για εθνική ευημερία, H ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, Αφιέρωμα 86η ΔΕΘ –ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, σελ. 123, 11 Σεπτεμβρίου 2022
«Τον χειμώνα ετούτο άμα τον πηδήσαμε, γι’ άλλα δέκα χρόνια άιντε καθαρίσαμε» που έλεγε ο Σαββόπουλος; Μακάρι να ίσχυε, αλλά δεν… Δεν είναι μόνον ο χειμώνας ετούτος, η ενεργειακή κρίση, ο εισαγόμενος κατά κύματα πληθωρισμός. Δεν είναι μόνον η αλληλουχία των κρίσεων. Είμαστε, όχι μόνον εμείς, σε αυτό που ο Εντγκάρ Μορέν είχε ορίσει ως «πολυκρίση»: μια κατάσταση που δεν παρουσιάζει ένα μόνο πρόβλημα, αλλά μια σειρά αλληλοκαλυπτόμενων και αλληλένδετων προβλημάτων.
Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, γεωπολιτικά και τεχνολογικά, που ζει μια 4η βιομηχανική επανάσταση, η ελληνική οικονομία και κοινωνία, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρήσεων, καλούνται να αντιμετωπίσουν ριζικά όχι μόνον την ενεργειακή κρίση και τον εισαγόμενο πληθωρισμό, αλλά και τις άλλες όψεις και συνέπειες της εγχώριας «πολυκρίσης», οι οποίες έρχονται από μακριά: την παραγωγική, την δημογραφική, την κλιματική-περιβαλλοντική, την της παιδείας, την γεωπολιτική.
Σε διεθνείς συνθήκες «τριών ειδών πληθωρισμού» (στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών, χρηματοπιστωτικών τίτλων, και ακινήτων) στις οποίες έχουμε αναφερθεί εγκαίρως (με τον Δ. Ιωάννου, Το αδιέξοδο της “ποσοτικής χαλάρωσης”, 6.11. 2019), η ελληνική οικονομία, καλείται να περάσει συμπληγάδες πληθωρισμού στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών. Ο οποίος τροφοδοτείται και από την πλευρά της (περιορισμένης και αυξανομένου κόστους – λόγω ενέργειας και πρώτων υλών) προσφοράς και από την πλευρά της ζήτησης (νομισματική ποσοτική χαλάρωση, έκτακτες δημόσιες δαπάνες πανδημίας).
Η ελληνική οικονομία δεν μπορεί να αποφύγει τον διεθνή και εισαγόμενο πληθωρισμό. Είναι και πρέπει να μείνει μια ανοικτή οικονομία. Ταυτόχρονα έχει μεγάλη εξάρτηση από τις εισαγωγές. Και αυτό περιορίζει τον διαθέσιμο χώρο και χρόνο διέλευσης από τις συμπληγάδες. Η πρόκληση είναι να διατηρήσει, ή/και να αυξήσει, την ανταγωνιστικότητά της και, συνεπώς, την απασχόληση και τον ρυθμό ανάπτυξής της και έτσι να μειώσει το ποσοστό του χρέους ως προς το ΑΕΠ.
Προϋπόθεση είναι να κρατά τον πληθωρισμό της χαμηλότερο αυτού της ευρωζώνης. Και να επιτυγχάνει ρυθμό αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ μεγαλύτερο από το επιτόκιο εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους (ενώ τα επιτόκια θα αυξάνονται).
Η ασφαλής διέλευση των συμπληγάδων χρειάζεται επιμονή σε πολιτικές από την πλευρά της προσφοράς. Που δίνουν προτεραιότητα στην καινοτομία, την ανάπτυξη, τις επενδύσεις, την αναβάθμιση του εργατικού δυναμικού, την ευελιξία στην αγορά εργασίας, τις μεταρρυθμίσεις. Σε μέτρα που ενθαρρύνουν την εγχώρια παραγωγή και ανάπτυξη και βοηθούν την καταπολέμηση του πληθωρισμού αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητα, την αποτελεσματικότητα, την παραγωγικότητα και τελικά τους πραγματικούς μισθούς.
Σε αυτήν την προσπάθεια υπάρχουν έννοιες κλειδιά (ιδιαίτερα παραμελημένες από την εγχώρια οικονομική σκέψη και πολιτική τις περασμένες δεκαετίες): όπως η προτεραιότητα «πάση δυνάμει» στην παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας. Κρίσιμος δείκτης είναι οι εξαγωγές να αυξάνονται ταχύτερα από την αύξηση των εισαγωγών. Επίσης, αυξάνονται γρηγορότερα, και βιωσιμότερα, όταν τα προϊόντα και οι υπηρεσίες είναι αυξανομένης συνθετότητας και προστιθέμενης αξίας.
Το έργο αυτό είναι, υπό τις κατάλληλες συνθήκες οικονομικής πολιτικής, ευθύνη των επιχειρήσεων. Πρωτίστως των επιχειρήσεων που παράγουν διεθνώς εμπορεύσιμα. Μικρών και μεσαίων (που καλούνται να μεγαλώσουν) και μεγάλων. Και των πολλών νέων και νεοφυών επιχειρήσεων που δημιουργούνται σε σύγχρονους τομείς παραγωγής και τεχνολογίας. Αν αποφύγουμε, υπό τις κατάλληλες συνθήκες οικονομικής πολιτικής, τη δημιουργία της γνωστής (και στην Ελλάδα σε προηγούμενες δεκαετίες) πληθωριστικής σπείρας κόστους–τιμών, θα επιτρέψουμε σε όλους τους κλάδους της εγχώριας οικονομίας που είτε απευθύνονται στην διεθνή αγορά, είτε αντιμετωπίζουν διεθνείς ανταγωνιστές στην εσωτερική αγορά, να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, να προσελκύσουν περισσότερες επενδύσεις και, μέσω αυτών, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας.
Στον τομέα της απασχόλησης έχουμε μεγάλο χάσμα να καλύψουμε: δέκα ποσοστιαίων μονάδων στο ποσοστό απασχόλησης πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου – σχεδόν μισό εκατομμύριο θέσεις εργασίας. Η μόνη οδός είναι μέσω των παραγωγικών επιχειρήσεων και των παραγωγικών επενδύσεων, στους κλάδους όπου εντοπίζεται το χάσμα: μεταποίηση, επιχειρηματικές υπηρεσίες, προϊόντα και υπηρεσίες τεχνολογίας-επικοινωνίας, υπηρεσίες για την ανθρώπινη υγεία και την κοινωνική μέριμνα.
Αυτό το χάσμα είναι προϊόν της ισχνής παραγωγικής διάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας με την οποία έφθασαν στην χρεοκοπία του 2010-2012-2015. Είναι η άλλη όψη του χαμηλού μεριδίου των διεθνώς εμπορευσίμων προϊόντων και υπηρεσιών στο ΑΕΠ, των χαμηλών -αν και αυξανομένων τα τελευταία χρόνια- εξαγωγών, της χαμηλής συμμετοχής σε διεθνείς αλυσίδες παραγωγής αξίας, της χαμηλής συνθετότητας όσων διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών παράγονται, με τα οποία έφθασαν στην χαμηλών προσδοκιών ισορροπία του 2019.
Αν και από το 2019, εν μέσω αλληλουχίας κρίσεων, υπάρχουν βήματα παραγωγικού μετασχηματισμού και μεταρρυθμίσεων, «τον χειμώνα ετούτο» καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τον εισαγόμενο πληθωρισμό, αλλά και πολλούς επομένους χειμώνες να εξασφαλίσουμε ενεργειακή ασφάλεια για την εγχώρια παραγωγή (καθώς η ενέργεια, όπως και το νόμισμα, επηρεάζουν όλα τα αγαθά και όλες τις υπηρεσίες) και για το βιοτικό μας επίπεδο. Συνεπώς, όπως λέει ο Γιώργος Σεφέρης: «Κι όμως πρέπει να λογαριάσουμε πως προχωρούμε»,…«κατά πού προχωρούμε».
Η εταιρική παραγωγική ευπραγία είναι η -δύσκολη- οδός. Παρακολουθώντας «πάση δυνάμει» τις σύγχρονες επαναστατικές αλλαγές της παραγωγής και της τεχνολογίας. Αυτό καλούνται να κάνουν οι σύγχρονες ελληνικές επιχειρήσεις με το ανθρώπινο κεφάλαιό τους. Και η εφαρμοσμένη αναπτυξιακή πολιτική, που κατανοεί τα μαθήματα όλων των προηγουμένων βιομηχανικών επαναστάσεων, όπου όλες, ως περίοδοι ταχείας αύξησης παραγωγής και παραγωγικότητας, δημιούργησαν και αξιοποίησαν τις τεχνολογικές ευκαιρίες, συνδεόμενες και με τις επαναστάσεις στην ενέργεια και στις επικοινωνίες.
