Παρερμηνείες της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2022/2041 για τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας, MoneyReview, Απόψεις, Δευτέρα 2 Ιουνίου 2025.
Τα θέματα της εργασίας και των εργασιακών σχέσεων προσφέρονται,
ως γνωστόν, για εξαγγελίες διεκδικητικού και πολιτευτικού ζήλου. Κατανοητά και τα δύο. Προσφέρονται όμως
σε μεγάλο βαθμό και ως πεδία στρεψόδικου λόγου, που
αναπαράγει ανακρίβειες και καλλιεργεί αυταπάτες. Σε κλασσικό παράδειγμα
στρεψόδικου λόγου, που αναπαράγει ανακρίβειες και καλλιεργεί αυταπάτες, έχει
εξελιχθεί η από μηνών φιλολογία σχετικά με την προσφάτως ενσωματωμένη Ευρωπαϊκή Οδηγία 2022/2041 για επαρκείς κατωτάτους
μισθούς στην ελληνική νομοθεσία (Ν.5163/2024) και τις συνέπειες της για την
προώθηση των συλλογικών
διαπραγματεύσεων.
Μεταξύ των ανακριβειών, οι οποίες συμβάλλουν στην καλλιέργεια και στην αναπαραγωγή αυταπατών, ας μείνουμε σε δύο θέματα. Είναι «τεχνικά», και κάθε άλλο παρά ευρύτερου ενδιαφέροντος, όμως ακριβώς γι αυτό προσφέρονται για εύκολη στρεψοδικία. Πρώτον, την κάλυψη εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Δεύτερον, την επέκταση ισχύος συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Δηλαδή την υποχρεωτική εφαρμογή και σε μη μέλη τους, σε κλάδους, τόπους και επαγγέλματα, αυτού που συμφωνούν τα συμβαλλόμενα μέρη μιας συλλογικής σύμβασης εργασίας για τα δικά τους μέλη.
Υποχρεώνει η Οδηγία τα κράτη-μέλη να έχουν
ποσοστό κάλυψης από συλλογικές
συμβάσεις εργασίας σε ποσοστό 80% των
εργαζομένων τους, όπως συχνά γράφεται και λέγεται; Η απάντηση είναι
όχι. Η Ευρωπαϊκή Οδηγία
2022/2041 δεν υποχρεώνει τα κράτη-μέλη,
κανένα κράτος-μέλος, της ΕΕ να έχει ποσοστό κάλυψης εργαζομένων από
συλλογικές συμβάσεις εργασίας σε ποσοστό
80%. Κι όμως αυτό αναφέρεται
αφειδώς στην σχετική φιλολογία.
Υποχρεώνει η Οδηγία τα κράτη-μέλη να διαθέτουν μηχανισμό
επέκτασης της εφαρμογής των συλλογικών
συμβάσεων εργασίας και σε μη μέλη (επιχειρήσεις
και εργαζομένους) των συμβαλλομένων μερών;
Και είτε διαθέτουν, είτε δεν διαθέτουν τέτοιο
μηχανισμό, να ασχοληθούν, και είτε
να εισαγάγουν μηχανισμούς
επέκτασης των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, είτε να τροποποιήσουν τους μηχανισμούς που διαθέτουν, με σκοπό την αύξηση του ποσοστού κάλυψης από συλλογικές συμβάσεις εργασίας; Η απάντηση είναι
όχι. Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2022/2041 δεν υποχρεώνει τα
κράτη-μέλη, κανένα κράτος-μέλος, της ΕΕ να ασχοληθεί, λόγω υποχρέωσης
εκπορευόμενης από την Οδηγία, με το θέμα
της επέκτασης ισχύος των
συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Κι όμως αυτό προτάσσεται αφειδώς ως πρωταρχικό
για την εφαρμογή της Οδηγίας.
Θα μπορούσε να ειπεί κανείς ότι
αυτά είναι θέματα ερμηνείας των
ρυθμίσεων της Οδηγίας. Και η μεν δική
μου ερμηνεία είναι η ως ανωτέρω, θα
μπορούσε όμως να υπάρξει και μία διαφορετική
ερμηνεία. Πράγματι ενίοτε προκύπτουν και
θέματα ερμηνείας. Ωστόσο, μετά από δεκαετίες εμπειρίας κοινοτικής νομοθέτησης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή
φροντίζει, σε σημαντικό
βαθμό, να αποφεύγονται οι
αποκλίνουσες ερμηνείες και οι
παρερμηνείες των Ευρωπαϊκών Οδηγιών. Για την ορθή εναρμόνιση και την ορθή
εφαρμογή τους. Μέρος αυτής της φροντίδας είναι και η σύσταση Επιτροπών
Εμπειρογνωμόνων.
Όπως συνέβη και με άλλες Οδηγίες, η Επιτροπή συγκρότησε Επιτροπή
Εμπειρογνωμόνων για να συμβουλεύει και να υποστηρίζει την ΓΔ Απασχόλησης στην παρακολούθηση
της ορθής και έγκαιρης μεταφοράς της Οδηγίας 2022/2041 από τα κράτη μέλη στο εθνικό τους δίκαιο. Η Επιτροπή συζήτησε, μεταξύ
Μαρτίου και Νοεμβρίου 2023, όλες τις διατάξεις της Οδηγίας. Έχοντας την τιμή να
έχω συμμετάσχει στην Επιτροπή, θεωρώ ότι η ανωτέρω αναφερθείσα είναι η ορθή ερμηνεία των προβλέψεων και των υποχρεώσεων που προκύπτουν
από την Οδηγία 2022/2041, για τα κράτη-μέλη, και εν προκειμένω για την Ελλάδα.
Οι προφορικές συζητήσεις στην Επιτροπή ήταν και είναι εξόχως χρήσιμες, αλλά για να είναι αξιοποιήσιμες, χρήσιμο είναι να καταγράφονται και τα συμπεράσματα
τους. Η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων εργάστηκε με βάση έγγραφα εργασίας και
συντάχθηκε ΄Εκθεση με τα αποτέλεσμα αυτών των συζητήσεων. Έκθεση που
περιλαμβάνει τα κύρια ζητήματα που προκύπτουν για την εφαρμογή της Οδηγίας. Η Έκθεση (Report - Expert Group -
Transposition of Directive (EU) 2022/2041 on adequate minimum wages in the
European Union) είναι διαθέσιμη από τον Νοέμβριο 2023. Ας δούμε λοιπόν τις απαντήσεις της Έκθεσης στα
προαναφερθέντα ερωτήματα:
- Υποχρεώνει η
Οδηγία τα κράτη-μέλη να έχουν ποσοστό κάλυψης από συλλογικές συμβάσεις
εργασίας σε ποσοστό 80% των εργαζομένων
τους;
Απάντηση της Έκθεσης (αντιγραφή από το αγγλικό πρωτότυπο): «Article 4(2) requires Member States with a collective
bargaining coverage below 80% to provide for a framework of enabling conditions
and establish an action plan to promote collective bargaining. The 80%
threshold is an indicator triggering the obligations set in Article 4(2), and
not a mandatory target to be reached. The Directive imposes an obligation of
effort, not of result» (σελ. 23).
[An] expert
asked how the Commission would handle a situation where an action plan with
clear timelines and concrete measures fails to increase collective bargaining
coverage. The Commission services explained that Article 4(2) provides for an obligation
of effort, not of result, and the Directive does not foresee sanctions if
these efforts do not lead to an increase in collective bargaining coverage. In
this regard, Member States are required to regularly review action plans, at
least every five years, and update them if they are found to be ineffective (σελ.26). (Η έμφαση-υπογράμμιση είναι του πρωτοτύπου κειμένου της Έκθεσης).
- Υποχρεώνει η
Οδηγία τα κράτη-μέλη να ασχοληθούν με την επέκταση ισχύος των συλλογικών
συμβάσεων εργασίας;
Απάντηση της ίδιας της Οδηγίας (αντιγραφή από το ελληνικό
κείμενο της Οδηγίας): Άρθρο 1 παρ. 4. β. «Η εφαρμογή της παρούσας οδηγίας
σέβεται πλήρως το δικαίωμα συλλογικών διαπραγματεύσεων. Καμία διάταξη της
παρούσας οδηγίας δεν ερμηνεύεται ως επιβάλλουσα την υποχρέωση σε οποιοδήποτε
κράτος μέλος: … β) να αναγορεύσει οποιεσδήποτε συλλογικές
συμβάσεις καθολικά εφαρμοστέες».
Απάντηση της Έκθεσης (αντιγραφή από το αγγλικό πρωτότυπο): «Article 1(4) stresses that the Directive does not impose any
obligation … to make collective agreements universally applicable. This concerns all minimum wage setting systems»
(σελ. 10).
Συμπέρασμα: Πρώτον, το όριο 80% ποσοστού κάλυψης από
συλλογικές συμβάσεις είναι ένας δείκτης που ενεργοποιεί τις υποχρεώσεις που
ορίζονται στο άρθρο 4(2) της Οδηγίας (διαβουλεύσεις, εκπόνηση πενταετούς πλάνου
δραστηριοτήτων προώθησης ελευθέρων συλλογικών διαπραγματεύσεων, κλπ) και δεν
είναι ένας υποχρεωτικός στόχος που πρέπει να επιτευχθεί. Δεύτερον, καμία
διάταξη της Οδηγίας δεν επιβάλλει την υποχρέωση σε οποιοδήποτε κράτος μέλος να επεκτείνει
οποιεσδήποτε συλλογικές συμβάσεις σε καθολικά εφαρμοστέες και υποχρεωτικές.
