Κάντε το όπως στην Ισπανία; MoneyReview, Απόψεις, Δευτέρα 6 Μαρτίου 2023.
Η τριμερής εθνική συμφωνία «για την Εργασιακή Μεταρρύθμιση, την Εγγύηση της Σταθερότητας της Απασχόλησης και τον Μετασχηματισμό της Αγοράς Εργασίας» που είχε υπογραφεί τον Δεκέμβριο 2021 στην Ισπανία από την κυβέρνηση του σοσιαλιστή Πέδρο Σάντσεθ, τους ηγέτες εργοδοτικών συνομοσπονδιών CEOE και CYPAME και των εργατικών συνομοσπονδιών CCOO και UGT, περιλαμβάνει ενδιαφέροντα στοιχεία. Στην διάρκεια της πανδημίας είχαν προηγηθεί δυο ακόμη συμφωνίες: η «Κοινωνική Συμφωνία για την Προάσπιση της Απασχόλησης» (Μάιος 2020), και η «Συμφωνία Επανενεργοποίησης Οικονομίας και Απασχόλησης» (Ιούλιος 2020). Δείγματα μιας συστηματικής πρακτικής αντιπροσωπευτικών οργανώσεων.
Η συμφωνία του
2021 είχε σκοπό την εξισορρόπηση ευελιξίας και ασφάλειας στην αγορά εργασίας
μέσα από τρεις μεταρρυθμίσεις με ειδικότερους στόχους. Καίτοι δεν ήταν αυτός ο
αρχικός στόχος της κυβερνητικής «συμφωνίας συνασπισμού» PSOE-Podemos του 2019,
που προέκριναν την ακύρωση όλων των εργασιακών μεταρρυθμίσεων που είχαν
εισαχθεί το 2012-2013. Μεταρρυθμίσεις που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην
προώθηση της οικονομικής ανάκαμψης με πολλές θέσεις εργασίας που ξεκίνησε το
2014 ως το 2019 στην Ισπανία.
Πρώτος στόχος: ο
περιορισμός του κατακερματισμού στην αγορά εργασίας. Όπου το 30% των
εργαζομένων του δημοσίου τομέα (ήταν 28% πριν την κρίση της
πανδημίας, κυρίως στους τομείς υγείας, εκπαίδευσης και δικαιοσύνης) και το 22%
των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα (26% πριν την πανδημία) ήταν με συμβάσεις
προσωρινής απασχόλησης ορισμένου χρόνου. Αυτός ο
κατακερματισμός διευκόλυνε την απώλεια θέσεων εργασίας κατά την διάρκεια της
ύφεσης, καθιστά την ανεργία εξαιρετικά προκυκλική, βλάπτει την παραγωγικότητα
και την ισότητα, θέτει τους νεοεισερχόμενους και τους νέους σε δυσμενέστερη
θέση. Για τον σκοπό αυτό τα (πολυπληθή και δαιδαλώδη) είδη
των ατομικών συμβάσεων μισθωτής
εργασίας περιορίστηκαν σε τρία: σύμβαση αορίστου
χρόνου, σύμβαση προσωρινής απασχόλησης ορισμένου χρόνου και σύμβαση
εκπαίδευσης. Σημειωτέον ότι η κυβέρνηση PSOE-Podemos επεδίωκε να εισαχθούν
ποσοστώσεις 15% στην δυνατότητα σύναψης συμβάσεων προσωρινής απασχόλησης
ορισμένου χρόνου, θέση που δεν υιοθετήθηκε στην συμφωνία. Είχαν βέβαια την
δυνατότητα να την προωθήσουν στον δημόσιο τομέα, όπου τα μερίδια της
προσωρινής απασχόλησης ήταν, πριν και κατά την πανδημία, σχεδόν διπλάσια της
προταθείσας ποσόστωσης.
Δεύτερος στόχος:
η συμφωνία περιλαμβάνει την διατήρηση της εσωτερικής εργασιακής
ευελιξίας των επιχειρήσεων, βάσει των μεταρρυθμίσεων που είχαν εισαχθεί
το 2012-2013, και είχαν συμβάλει στην οικονομική ανάκαμψη
με πολλές θέσεις εργασίας της περιόδου 2014-2019. Αλλά θα
βοηθήσει εφεξής στον ψηφιακό και πράσινο μετασχηματισμό των επιχειρήσεων.
Καίτοι ο αρχικός στόχος της κυβερνητικής συμφωνίας συνασπισμού PSOE-Podemos του
2019, ήταν, και στην συγκεκριμένη διαπραγμάτευση, να καταργηθεί ή να
τροποποιηθεί το άρθρο 41 του Estatuto de los Trabajadores, που
προέβλεπε την εσωτερική εργασιακή ευελιξία των επιχειρήσεων. Επιπλέον η
συμφωνία προβλέπει, βάσει των διδαγμάτων της περιόδου της
πανδημίας, την βελτίωση του μηχανισμού
βραχυχρόνιας εργασίας ERTE (κάτι σαν το ελληνικό πρόγραμμα
«Συνεργασία») σε περιόδους εκτάκτων μεταβολών στην οικονομία, σε κλάδους, σε
επιχειρήσεις, για την διατήρηση των θέσεων εργασίας στις επιχειρήσεις.
Υιοθετώντας την ευελιξία του συντομότερου χρόνου εργασίας και της επιδότησης
των ασφαλιστικών εισφορών. Αλλά εισάγοντας και δεσμεύσεις /
υποχρεώσεις κατάρτισης για τους εργαζομένους στην περίοδο της περιορισμένης
απασχόλησης.
Τρίτος στόχος: η
συμφωνία περιλαμβάνει τον εκσυγχρονισμό των συλλογικών διαπραγματεύσεων με
σκοπό την ενίσχυση τους για την προώθηση ευελιξίας και ασφάλειας στην αγορά
εργασίας. Αρχικός στόχος της κυβέρνησης PSOE-Podemos (και των συνδικάτων) ήταν
η κατάργηση της υπερίσχυσης των επιχειρησιακών συμβάσεων έναντι των
κλαδικών. Ωστόσο η συμφωνία όπως επικυρώθηκε από το Κοινοβούλιο, και
το Estatuto de los Trabajadores, προβλέπει διατήρηση της υπερίσχυσης
των επιχειρησιακών συλλογικών συμβάσεων εργασίας με εξαίρεση τους μισθούς,
όπου οι κλαδικοί μισθοί υπερισχύουν των επιχειρησιακών. Οι κλαδικοί
μισθοί στην Ισπανία διαμορφώνονται από οικειοθελείς
κλαδικές συμβάσεις αντιπροσωπευτικών οργανώσεων. Οι
επιχειρησιακές συμβάσεις εξακολουθούν να υπερισχύουν ως προς όλα τα
θέματα πλην των βασικών μισθών, όπως: την οργάνωση της εργασίας και την
οργάνωση του χρόνου εργασίας, τις βάρδιες και την εκ περιτροπής εργασία, τον
ετήσιο προγραμματισμό των αδειών, την προσαρμογή των ειδικοτήτων και
του συστήματος επαγγελματικής ταξινόμησης των εργαζομένων στο αντικείμενο της
εταιρείας, τα μέτρα για την προώθηση της συνυπευθυνότητας και της ισορροπίας
μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Η ευελιξία των επιχειρησιακών
συμβάσεων εργασίας διατηρείται. Επίσης η συμφωνία
προβλέπει την επαναφορά της μετενέργειας των όρων
των νέων συλλογικών συμβάσεων εργασίας μετά την λήξη τους (τι
παραμένει σε ισχύ και για ποιο χρονικό διάστημα). Για τις ισχύουσες συμβάσεις
εισήχθησαν μεταβατικές διατάξεις. Ωστόσο αυτό το θέμα πρακτικά είχε ήδη
αντιμετωπισθεί οικειοθελώς από το 70% των υφιστάμενων συλλογικών
συμβάσεων εργασίας, οι οποίες είχαν ήδη επαναφέρει με συμφωνία των
μερών την μετενέργεια. Επίσης η συμφωνία αναφέρει ότι η επαναφορά της
μετενέργειας συμβαίνει «εκτός εάν συμφωνηθεί διαφορετικά». Κάτι που επιτρέπει
στους διαπραγματευτές να καθορίζουν διαφορετικούς όρους για διαφορετικά θέματα,
διατηρώντας ισορροπία ευελιξίας και ασφάλειας.
Με την εθνική
τριμερή διαπραγμάτευση και συμφωνία διατηρήθηκαν οι εργασιακές
μεταρρυθμίσεις του 2012-2013 -και κυρίως η εσωτερική ευελιξία των επιχειρήσεων.
Απλοποιήθηκαν τα είδη των ατομικών συμβάσεων εργασίας για τον
περιορισμό του κατακερματισμού της αγοράς εργασίας. Δημιουργήθηκε μόνιμος
μηχανισμός στήριξης της σταθερότητας στην απασχόληση έναντι κρίσεων. Και
εκσυγχρονίσθηκαν οι συλλογικές διαπραγματεύσεις διατηρώντας την
ευελιξία και υπερίσχυση των επιχειρησιακών συμβάσεων εργασίας εκεί που την
χρειάζονται οι επιχειρήσεις.
