Οι αλλαγές που θα μείνουν, Τα ΝΕΑ, Γνώμη, σελ. 23, Τετάρτη 10 Φεβρουαρίου 2021
Η παγκόσμια πανδημία Covid-19 επηρέασε δραματικά την κοινωνική ζωή, την οικονομία και την αγορά εργασίας το 2020. Μετά το τέλος της πανδημίας, διεθνώς και εγχωρίως, θα επιστρέψουμε, αργά ή γρήγορα, εκεί που είμασταν στα τέλη του 2019; Εκ πρώτης όψεως, ναι. Ίσως, όχι όμως, αν δούμε καλύτερα τις λεπτομέρειες.
Η βιομηχανική παραγωγή στην ΕΕ μετά από έντονες μειώσεις τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, λόγω του πρώτου κύματος της πανδημίας και των εγκλεισμών, σημείωσε σταδιακές ανόδους. Το συνολικό επίπεδο παραγωγής έφτασε τον Νοέμβριο 2020 σχεδόν στο επίπεδο πριν την κρίση (99,4%). Ωστόσο, μεταξύ Φεβρουαρίου και Νοεμβρίου 2020, η παραγωγή υπολογιστών και ηλεκτρονικών/οπτικών προϊόντων αυξήθηκε κατά 29,4%, ενώ η παραγωγή ενδυμάτων μειώθηκε κατά 21,8%.
Η εργασία εξ αποστάσεως ή η τηλεργασία στην ΕΕ αφορούσε το 2019 σχεδόν το 6% του εργατικού δυναμικού. Το 2020, λόγω της πανδημίας και των μέτρων φυσικής/κοινωνικής αποστασιοποίησης που εφαρμόστηκαν από τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ, το ποσοστό πενταπλασιάστηκε. Προφανώς δεν είναι όλες οι εργασίες δυνατόν να πραγματοποιούνται εξ αποστάσεως. Ούτε για αυτές που είναι δυνατόν να πραγματοποιούνται εξ αποστάσεως οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι επιθυμούν πάντοτε την πλήρη τηλεργασία. Προτιμώνται, και εφαρμόζονται και υβριδικά, και ευέλικτα, σχήματα. Όμως η τεχνολογία επιτρέπει πλέον την μεγαλύτερη κινητικότητα και διαθεσιμότητα του ανθρωπίνου κεφαλαίου χωρίς την ανάγκη φυσικής μετακίνησής του.
Τι συμβαίνει όμως τώρα που εργαζόμενοι και επιχειρήσεις ανακαλύπτουν, λόγω του Covid-19, ότι δεν χρειάζονται πλέον να έρχονται και να κάθονται στο γραφείο τους κάθε μέρα, μετακινούμενοι τις ίδιες ώρες αιχμής; Ουσιαστικά παρέχεται η δυνατότητα αναθεωρήσεων, στην πράξη: των επιχειρηματικών μοντέλων, της οργάνωσης της εργασίας, των καταναλωτικών προτύπων, της ίδιας της λειτουργίας των μεταφορών, των τόπων και των πόλεων.
Παρέχεται, με άλλα λόγια, η δυνατότητα συστημικών αλλαγών. Συστημικών αλλαγών αξιοποίησης και αυτών που στην φιλολογία της ευρωκοινοτικής και της δημόσιας πολιτικής αναφέρονται ως ψηφιακή μετάβαση και ως πράσινη μετάβαση. Οι οποίες μπορούν να τροποποιήσουν την λειτουργία κάθε τόπου και κάθε πόλης, ως κέντρου δημιουργίας, καινοτομίας και παραγωγής, την ατομική αίσθηση του κοινωνικού χρόνου, την ευημερία.
Η δυνατότητα συστημικών αλλαγών θετικής διεξόδου εξαρτάται από την έγκαιρη κατανόηση του τι συμβαίνει εν μέσω της κρίσης και τι πρέπει, και τι μπορεί, να γίνει για την δημιουργική αντιμετώπισή της. Στην κρίση του 2010 επιχειρήσαμε, νοσταλγώντας το 2009, να βγούμε, επί σχεδόν μια δεκαετία (2010-2018), από εκεί που είχαμε μπει το 2000-2009 υπονομεύοντας, τότε, την εγχώρια παραγωγή και δημιουργία.
Τώρα με ένα νέο διαγνωστικό και προγνωστικό πλαίσιο της εξελισσόμενης κρίσης, ας αξιοποιήσουμε τις ραγδαίες διεθνώς τεχνολογικές αλλαγές, υιοθετώντας άμεσα εναλλακτικές λύσεις στα συμπτώματα της κρίσης, υιοθετώντας ριζικές μεταρρυθμίσεις και καινοτομίες για την παραγωγική, ψηφιακή και πράσινη αναγέννηση και ανάκαμψη της χώρας.
