21 Μαρτίου 2015 Κοινωνική Πολιτική και «Ανθρωπιστική κρίση»
Ημερησία του Σαββάτου - Οικονομία, 21/3/2015
Η αντιμετώπιση της «ανθρωπιστικής κρίσης» ήταν, και για λόγους συμβολικούς, η προτεραιότητα στην έναρξη του νομοθετικού έργου του νεοεκλεγέντος κοινοβουλίου και της νέας κυβέρνησης. Επίσης, αποτέλεσε πρωταρχικό, επίσης συμβολικό, στοιχείο της επιχειρηματολογίας κατά τη «διαπραγμάτευση» με τους κοινοτικούς εταίρους - δανειστές της χώρας για την αναπροσαρμογή του προγράμματος προσαρμογής. Επιπλέον, ήταν, παρά τα επιφαινόμενα, το εναρκτήριο σημείο διπλωματικής επαφής προς επίτευξη συγκλίσεων ικανοποιητικών, συμβολικά, και για τις «διαπραγματευόμενες» πλευρές.
Όμως πέρα από τα συμβολικά υπάρχουν και τα πραγματικά ζητήματα. Άλλωστε η συμβολική προτεραιότητα σε έκτακτα μέτρα για αυτό που αποκαλείται «ανθρωπιστική κρίση» διατρέχει τη μνημονιακη-αντιμνημονιακή νομοθετική φιλολογία ήδη τώρα μία πενταετία, από το 2010. Στο άρθρο 2 παρ. 2 το πρώτο Μνημόνιο (Ν. 3845/2010) όριζε ότι «με προεδρικά διατάγματα, ? λαμβάνονται έκτακτα μέτρα για την προστασία των ασθενέστερων οικονομικών στρωμάτων και των ευπαθών κοινωνικών ομάδων, με στόχο την άμβλυνση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων κατά την περίοδο εφαρμογής του προγράμματος του προηγούμενου άρθρου. Ειδικότερα, με τα παραπάνω μέτρα, λαμβάνεται μέριμνα για την αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών των φτωχών και ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού που διαβιούν υπό μειονεκτικές κοινωνικά συνθήκες, όπως η ανεργία, το γήρας, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η απουσία εισοδήματος».
Έκτοτε κύλησαν πολλοί νόμοι και πολλές υπουργικές αποφάσεις που αποσκοπούσαν στην αντιμετώπιση των ακραίων συνεπειών της κατάρρευσης και της χρεοκοπίας, με καλές προθέσεις, συμβολισμούς αλλά μηδαμινά έναντι των αναγκών αποτελέσματα. Απλά η κοινωνία και η οικονομία υπέστη και υφίσταται τις συνέπειες της απουσίας κοινωνικής πολιτικής (βλ. «Η ανυπαρξία κοινωνικής πολιτικής» στην παρούσα στήλη, ΗτΣ 6/9/2014) στην οποία επικρατεί το πρόσκαιρο των παρεμβάσεων που συνδέονται με τον πολιτικό-εκλογικό κύκλο.
Με τον πολιτικό-εκλογικό κύκλο (ενόψει ευρωεκλογών Μαΐου 2014) συνδέθηκε το λεγόμενο «κοινωνικό μέρισμα» των 500 εκατ. ευρώ, στον πολιτικό-εκλογικό κύκλο εντάσσονται και τα ψηφισθέντα πρώτα μέτρα (παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, επιδότηση ενοικίου, επίδομα σίτισης) των 200 εκατ. ευρώ. Το ίδιο συνέβαινε και παλαιότερα με το επίδομα θέρμανσης, κ.ο.κ. Οι πολιτικοί-εκλογικοί κύκλοι είναι μέρος της πραγματικότητας και τα προαναφερθέντα μέτρα ήταν και είναι ευπρόσδεκτα και χρήσιμα για τους δικαιούχους, θα πρέπει όμως κάποτε να αθροίζουν, να οικοδομούν στοιχεία συστήματος κοινωνικής πολιτικής, κι αυτή ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση για τα προηγούμενα όπως είναι και για τα μόλις ψηφισθέντα.
Η πρόκληση δεν είναι θεωρητική. Χρειάζεται να γίνει αντιληπτό ότι το υφιστάμενο «σύστημα» κοινωνικής πολιτικής με τον τρόπο που είναι δομημένο και με τον τρόπο που λειτουργεί, παράγει, αυτό το ίδιο, προσωποποιημένα συμπτώματα ανθρωπιστικής κρίσης, όταν π.χ. κάνει 3 και 5 χρόνια να χορηγήσει δικαιούμενες συντάξεις, όταν κάνει μήνες να χορηγήσει δικαιούμενα προνοιακά επιδόματα, και τα χορηγεί βέβαια με καθυστέρηση και άτοκα, ενώ ταυτόχρονα στα ίδια πρόσωπα που υφίστανται αυτήν την κακοδιοίκηση επιβάλλονται φόροι που καθιστάμενοι ληξιπρόθεσμοι τοκίζονται και ανατοκίζονται. Το να αποδίδονται οι ευθύνες για τα συμπτώματα της εγχώριας απόλυτης φτώχειας και σχετικής φτώχειας στους «έξω» και στους «άλλους» είναι απλά μια εύκολη υπεκφυγή για την εγχώρια κακοδιοίκηση (και) της κοινωνικής πολιτικής.
Ημερησία του Σαββάτου - Οικονομία, 21/3/2015
Η αντιμετώπιση της «ανθρωπιστικής κρίσης» ήταν, και για λόγους συμβολικούς, η προτεραιότητα στην έναρξη του νομοθετικού έργου του νεοεκλεγέντος κοινοβουλίου και της νέας κυβέρνησης. Επίσης, αποτέλεσε πρωταρχικό, επίσης συμβολικό, στοιχείο της επιχειρηματολογίας κατά τη «διαπραγμάτευση» με τους κοινοτικούς εταίρους - δανειστές της χώρας για την αναπροσαρμογή του προγράμματος προσαρμογής. Επιπλέον, ήταν, παρά τα επιφαινόμενα, το εναρκτήριο σημείο διπλωματικής επαφής προς επίτευξη συγκλίσεων ικανοποιητικών, συμβολικά, και για τις «διαπραγματευόμενες» πλευρές.
Όμως πέρα από τα συμβολικά υπάρχουν και τα πραγματικά ζητήματα. Άλλωστε η συμβολική προτεραιότητα σε έκτακτα μέτρα για αυτό που αποκαλείται «ανθρωπιστική κρίση» διατρέχει τη μνημονιακη-αντιμνημονιακή νομοθετική φιλολογία ήδη τώρα μία πενταετία, από το 2010. Στο άρθρο 2 παρ. 2 το πρώτο Μνημόνιο (Ν. 3845/2010) όριζε ότι «με προεδρικά διατάγματα, ? λαμβάνονται έκτακτα μέτρα για την προστασία των ασθενέστερων οικονομικών στρωμάτων και των ευπαθών κοινωνικών ομάδων, με στόχο την άμβλυνση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων κατά την περίοδο εφαρμογής του προγράμματος του προηγούμενου άρθρου. Ειδικότερα, με τα παραπάνω μέτρα, λαμβάνεται μέριμνα για την αντιμετώπιση των ειδικών αναγκών των φτωχών και ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού που διαβιούν υπό μειονεκτικές κοινωνικά συνθήκες, όπως η ανεργία, το γήρας, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η απουσία εισοδήματος».
Έκτοτε κύλησαν πολλοί νόμοι και πολλές υπουργικές αποφάσεις που αποσκοπούσαν στην αντιμετώπιση των ακραίων συνεπειών της κατάρρευσης και της χρεοκοπίας, με καλές προθέσεις, συμβολισμούς αλλά μηδαμινά έναντι των αναγκών αποτελέσματα. Απλά η κοινωνία και η οικονομία υπέστη και υφίσταται τις συνέπειες της απουσίας κοινωνικής πολιτικής (βλ. «Η ανυπαρξία κοινωνικής πολιτικής» στην παρούσα στήλη, ΗτΣ 6/9/2014) στην οποία επικρατεί το πρόσκαιρο των παρεμβάσεων που συνδέονται με τον πολιτικό-εκλογικό κύκλο.
Με τον πολιτικό-εκλογικό κύκλο (ενόψει ευρωεκλογών Μαΐου 2014) συνδέθηκε το λεγόμενο «κοινωνικό μέρισμα» των 500 εκατ. ευρώ, στον πολιτικό-εκλογικό κύκλο εντάσσονται και τα ψηφισθέντα πρώτα μέτρα (παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, επιδότηση ενοικίου, επίδομα σίτισης) των 200 εκατ. ευρώ. Το ίδιο συνέβαινε και παλαιότερα με το επίδομα θέρμανσης, κ.ο.κ. Οι πολιτικοί-εκλογικοί κύκλοι είναι μέρος της πραγματικότητας και τα προαναφερθέντα μέτρα ήταν και είναι ευπρόσδεκτα και χρήσιμα για τους δικαιούχους, θα πρέπει όμως κάποτε να αθροίζουν, να οικοδομούν στοιχεία συστήματος κοινωνικής πολιτικής, κι αυτή ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση για τα προηγούμενα όπως είναι και για τα μόλις ψηφισθέντα.
Η πρόκληση δεν είναι θεωρητική. Χρειάζεται να γίνει αντιληπτό ότι το υφιστάμενο «σύστημα» κοινωνικής πολιτικής με τον τρόπο που είναι δομημένο και με τον τρόπο που λειτουργεί, παράγει, αυτό το ίδιο, προσωποποιημένα συμπτώματα ανθρωπιστικής κρίσης, όταν π.χ. κάνει 3 και 5 χρόνια να χορηγήσει δικαιούμενες συντάξεις, όταν κάνει μήνες να χορηγήσει δικαιούμενα προνοιακά επιδόματα, και τα χορηγεί βέβαια με καθυστέρηση και άτοκα, ενώ ταυτόχρονα στα ίδια πρόσωπα που υφίστανται αυτήν την κακοδιοίκηση επιβάλλονται φόροι που καθιστάμενοι ληξιπρόθεσμοι τοκίζονται και ανατοκίζονται. Το να αποδίδονται οι ευθύνες για τα συμπτώματα της εγχώριας απόλυτης φτώχειας και σχετικής φτώχειας στους «έξω» και στους «άλλους» είναι απλά μια εύκολη υπεκφυγή για την εγχώρια κακοδιοίκηση (και) της κοινωνικής πολιτικής.
