4 Απρ. 2013, Απασχόληση: "Ξυπόλητοι" στην Κρίση, Capital.gr
Η ύφεση και η κρίση επαναφέρουν στο προσκήνιο την ανάγκη πολιτικής για την απασχόληση ως ένα κρίσιμο ισότιμο εργαλείο της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής. Κάνουν την απασχόληση στόχο σημαντικότερο εκείνων που δέσποζαν (πληθωρισμός, επιτόκια) στην μονεταριστική μονομέρεια κεντρικών τραπεζών και υπουργείων οικονομίας.
Επειδή η οικονομική πολιτική χρειάζεται να διαθέτει τόσα «εργαλεία» πολιτικής όσους και στόχους πολιτικής, ήδη το «Ευρωπαϊκό σχέδιο για την Ανάκαμψη της Οικονομίας» (τέλη Νοεμβρίου 2008) υπογράμμισε την ανάγκη αποτελεσματικών ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης, σε συνδυασμό με μέτρα προστασίας της, και ζήτησε την άμεση κινητοποίηση πόρων του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου με απλοποίηση κριτηρίων χρηματοδότησης και την δημιουργία ζήτησης εργατικού δυναμικού.
Στην Ελλάδα άργησε να γίνει κατανοητό ότι τα ανωτέρω μας αφορούν. Ότι δεν χρειάζεται να ξανα-ανακαλύψουμε τον τροχό, ούτε η πολιτική απασχόλησης να «χτίζεται» μέσω τηλεπαραθύρων «στου κασίδη το κεφάλι». Ότι οι «θεσμοί» της πολιτικής απασχόλησης πρέπει να «ξανανακαλυφθούν», καθώς στην πλειοψηφία τους έχουν καταστεί, όχι σπάνια με διακομματική και τριμερή ευθύνη, μέρος του πολιτ(ευτ)ικού ακαταλόγιστου.
Οι «θεσμοί» της πολιτικής απασχόλησης, μετά από πολυετείς «μεταρρυθμίσεις» και συνεχή «απορρόφηση» άφθονων εθνικών και κοινοτικών πόρων, όχι μόνον αγνοούν τα στοιχειώδη της αγοράς εργασίας π.χ. που, πως και πότε δημιουργούνται ή χάνονται θέσεις εργασίας, αλλά συνεχίζουν να «σπαταλούν» (σπάνιους πλέον) κοινοτικούς και εθνικούς πόρους, και ευκαιρίες.
Η ύφεση και κρίση, που στην χώρα μας βρίσκεται ακόμη στην αρχή της, κινδυνεύει να πλήξει ανεπανόρθωτα την απομένουσα παραγωγική βάση της. Οι ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης μπορούν να προλάβουν την «καταστροφή» θέσεων εργασίας και επιχειρήσεων, και να συμβάλλουν σε ταχύτερη και παραγωγικότερη έξοδο από αυτήν.
Οι λύσεις που επιτρέπει το ισχύον νομικό πλαίσιο, βασιζόμενο κυρίως στο σύστημα των διαθεσιμοτήτων (δεκαετίας του 1950) ή στην τροποποίηση των ατομικών συμβάσεων για 4ήμερη ή 3ήμερη απασχόληση, αν και νόμιμες δεν είναι επαρκείς και αποτελεσματικές.
Άλλωστε στην «κανονική» Κοινωνική Ευρώπη οι διαθεσιμότητες και η μικρότερη (και απλήρωτη) εβδομάδα εργασίας έχουν, μετά τις κρίσεις του 1973-1979, αντικατασταθεί από αποτελεσματικότερα μέτρα πολιτικής, που εν μέσω της τρέχουσας κρίσης βελτιώνονται περαιτέρω.
Το 2ο «Πακέτο Στήριξης» του Ιανουαρίου 2009 στην Γερμανία, με τίτλο «Σύμφωνο για την Απασχόληση και την Σταθερότητα» έχει ικανούς πόρους για μέτρα στήριξης της απασχόλησης, ενισχύοντας τις επιχειρήσεις προς αποφυγή των απολύσεων, π.χ. με το πρόγραμμα αναπλήρωσης απώλειας εισοδήματος λόγω μείωσης της παραγωγικής δραστηριότητας της επιχείρησης (Kurzarbeitergeld) έως και για 18 μήνες. Επίσης συμφωνήθηκε η εισαγωγή κατώτατων μισθών σε κλάδους που δεν είχαν.
Στην Γαλλία βελτιώθηκε το πρόγραμμα «Αποζημίωσης Μερικής Ανεργίας» (Indemnisation du Chômage Partiel) έναντι μείωσης του χρόνου εργασίας στην επιχείρηση για να καλύπτει έως 800 ώρες τον χρόνο ανά εργαζόμενο, και έως 1000 ώρες στους κλάδους ενδύματος, κλωστοϋφαντουργίας, αυτοκινητοβιομηχανίας, η εφαρμογή του επεκτάθηκε και στους μερικά απασχολούμενους, και το ποσό «αποζημίωσης» αυξήθηκε με εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας.
Στην Ισπανία οι επιχειρήσεις (π.χ. Renault, Volkswagen/Seat, Sony, Pirelli, Kraft Foods, Nissan) που αντιμετωπίζουν απολύσεις ή προσωρινές περικοπές λειτουργίας συντάσσουν το «Σχέδιο Ρύθμισης της Απασχόλησης» (Expediente de Regulación de Empleo) προς τις αρμόδιες περιφερειακές αρχές και αυτό είναι αντικείμενο διαπραγματεύσεων με εκπροσώπους εργαζομένων.
Στην Ένωση μία συζητούμενη κεντρική ιδέα είναι ότι το «αργούν» εργατικό δυναμικό δεν απολύεται, δεν χάνει ασφαλιστικά δικαιώματα, συμπληρώνεται το εισόδημά του, και, επιπλέον, επανεκπαιδεύεται για την παραγωγικότερη λειτουργία αυτού και της επιχείρησης μετά την ύφεση και την κρίση.
Σε ό,τι μας αφορά οι πόροι βρίσκονται στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (που γι αυτό γίνεται πιο ευέλικτο), στα 24 δισ. του ΕΣΠΑ 2007-2013, στον ΟΑΕΔ, στον ΛΑΕΚ... και στα 28 δισ. των τραπεζών. Αρκεί να τα ξανασχεδιάσουμε, ώστε να πάψουν να είναι «πεταμένα» ή «παγωμένα» λεφτά.
ΥΓ. Το ανωτέρω κείμενο είχε γραφεί τον Μάρτιο 2009, όταν η ανεργία στην Ελλάδα ήταν 9,3%, για Κυριακάτικη εφημερίδα, έπρεπε όμως για να δημοσιευθεί να συντομευθεί, και εντέλει λόγω φόρτου εργασίας δεν συντομεύθηκε και «έμεινε στο συρτάρι».
Δυστυχώς και σήμερα, τέσσερα χρόνια μετά, που η ανεργία είναι τριπλάσια, είναι επίσης επίκαιρο. Τώρα αρχίζει να γίνεται αντιληπτή η ανάγκη της μετάβασης από τα «προγράμματα» στην πολιτική απασχόλησης. Τώρα όμως χρειάζονται, πλέον, και πολιτικές απασχόλησης «έκτακτης ανάγκης».
Άλλωστε στην «κανονική» Κοινωνική Ευρώπη οι διαθεσιμότητες και η μικρότερη (και απλήρωτη) εβδομάδα εργασίας έχουν, μετά τις κρίσεις του 1973-1979, αντικατασταθεί από αποτελεσματικότερα μέτρα πολιτικής, που εν μέσω της τρέχουσας κρίσης βελτιώνονται περαιτέρω.
Το 2ο «Πακέτο Στήριξης» του Ιανουαρίου 2009 στην Γερμανία, με τίτλο «Σύμφωνο για την Απασχόληση και την Σταθερότητα» έχει ικανούς πόρους για μέτρα στήριξης της απασχόλησης, ενισχύοντας τις επιχειρήσεις προς αποφυγή των απολύσεων, π.χ. με το πρόγραμμα αναπλήρωσης απώλειας εισοδήματος λόγω μείωσης της παραγωγικής δραστηριότητας της επιχείρησης (Kurzarbeitergeld) έως και για 18 μήνες. Επίσης συμφωνήθηκε η εισαγωγή κατώτατων μισθών σε κλάδους που δεν είχαν.
Στην Γαλλία βελτιώθηκε το πρόγραμμα «Αποζημίωσης Μερικής Ανεργίας» (Indemnisation du Chômage Partiel) έναντι μείωσης του χρόνου εργασίας στην επιχείρηση για να καλύπτει έως 800 ώρες τον χρόνο ανά εργαζόμενο, και έως 1000 ώρες στους κλάδους ενδύματος, κλωστοϋφαντουργίας, αυτοκινητοβιομηχανίας, η εφαρμογή του επεκτάθηκε και στους μερικά απασχολούμενους, και το ποσό «αποζημίωσης» αυξήθηκε με εθνική συλλογική σύμβαση εργασίας.
Στην Ισπανία οι επιχειρήσεις (π.χ. Renault, Volkswagen/Seat, Sony, Pirelli, Kraft Foods, Nissan) που αντιμετωπίζουν απολύσεις ή προσωρινές περικοπές λειτουργίας συντάσσουν το «Σχέδιο Ρύθμισης της Απασχόλησης» (Expediente de Regulación de Empleo) προς τις αρμόδιες περιφερειακές αρχές και αυτό είναι αντικείμενο διαπραγματεύσεων με εκπροσώπους εργαζομένων.
Στην Ένωση μία συζητούμενη κεντρική ιδέα είναι ότι το «αργούν» εργατικό δυναμικό δεν απολύεται, δεν χάνει ασφαλιστικά δικαιώματα, συμπληρώνεται το εισόδημά του, και, επιπλέον, επανεκπαιδεύεται για την παραγωγικότερη λειτουργία αυτού και της επιχείρησης μετά την ύφεση και την κρίση.
Σε ό,τι μας αφορά οι πόροι βρίσκονται στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (που γι αυτό γίνεται πιο ευέλικτο), στα 24 δισ. του ΕΣΠΑ 2007-2013, στον ΟΑΕΔ, στον ΛΑΕΚ... και στα 28 δισ. των τραπεζών. Αρκεί να τα ξανασχεδιάσουμε, ώστε να πάψουν να είναι «πεταμένα» ή «παγωμένα» λεφτά.
ΥΓ. Το ανωτέρω κείμενο είχε γραφεί τον Μάρτιο 2009, όταν η ανεργία στην Ελλάδα ήταν 9,3%, για Κυριακάτικη εφημερίδα, έπρεπε όμως για να δημοσιευθεί να συντομευθεί, και εντέλει λόγω φόρτου εργασίας δεν συντομεύθηκε και «έμεινε στο συρτάρι».
Δυστυχώς και σήμερα, τέσσερα χρόνια μετά, που η ανεργία είναι τριπλάσια, είναι επίσης επίκαιρο. Τώρα αρχίζει να γίνεται αντιληπτή η ανάγκη της μετάβασης από τα «προγράμματα» στην πολιτική απασχόλησης. Τώρα όμως χρειάζονται, πλέον, και πολιτικές απασχόλησης «έκτακτης ανάγκης».
